M. M. Abralov payvandlash materiallari

5.4-rasm. Qoplamali elektrodlar bilan payvandlashda hosil bo‘luvchi gazlarning dinamik bosimini o‘lchash sxemasi:
1 - elektrod; 2 - payvandlanayotgan buyum; 3 - mis zond.

Qoplamali elektrodlar bilan yoy yordamida payvandlashda erigan metallning atrof havo gazlaridan himoyalanishi aralash, ya‘ni gaz-shlak vositasida bo‗lgani uchun uning ishonchliligi kompleks tarzda, ya‘ni gazlarning ham, shlakning ham chiqishini inobatga olingan holda baholanmog‗i darkor.

Erigan metalldagi azot miqdori ko‗pincha uning havodan himoyalanishining ishonchliligini baholash mezoni bo‗lib sanaladi. Bu miqdor vakuum-eritish usulida aniqlanadi. Chok metallidagi azot miqdorining elektrod eriganda ajralib chiqqan gazlar miqdoriga bog‗liqligi 5.5-rasmda keltirilgan. Ajralib chiqadigan gazlar hajmini 1000 dan 5000sm³/100g gacha oshirish qoplamani himoyalash vazifasini oshirish nuqtai nazaridan eng samaralidir.



5.5-rasm. Eritib qoplangan metalldagi azot miqdorining qoplamali elektrodlar bilan payvandlashda ajralib chiqqan gazlarning me’yoriy sharoitga keltirilgan hajmiga bog‘liqligi.


Agar eriyotgan metallning shlak bilan himoyalanishi S parametr S = (S₁/S₂) 100%, yordamida baholansa, (bunda S₁ va S₂ - chok sirtining umumiy yuzi va shlak bilan qoplanish yuzi, mm²), u holda shlakli himoyaning chok metallidagi azot miqdoriga ta‘siri bir hil bo‗lmaydi (5.6-rasm).


5.6-rasm. Eritib qoplangan metalldagi azot miqdorining elektrod erishi jarayonida gaz hosil bo‘lishining turli darajalarida shlakning oqish darajasiga bog‘liqligi:
1 - 1550+100 sm²/100g; 2 - 5150+100 sm²/100g; 3 - 8350+100 sm²/100g.
Darhaqiqat, gaz hosil bo‗lish darajasi nisbatan kam bo‗lganda (1550+100 sm³/100g metall) S ning kattalashuvi chok metallidagi azot miqdorini kamaytiradi. Gaz hosil bo‗lishi nisbatan yuqori (5150+100 sm³/100g metall) bo‗lganda (bu, sanoat markalaridagi elektrodlar uchun xosdir) S ni kattalashtirish faqat 50 – 60% gacha samara beradi. Gaz yuzaga kelish darajasi bundan yuqori (8350+100 sm³/100g metall) bo‗lganda S parametrning kattalashtirilishi esa, aksincha, vanna yuzasida shlakning qalinligi ozayishi va shlakning yupqa pardasi orqali azot kirishi natijasida shlakning himoyalash vazifalari pasayishiga olib keladi. SHunday qilib osoyishta havoda qoplamali elektrodlar bilan payvandlashda ajralib chiqadigan gazlar hajmining 5000sm³/100g metalldan oshirilishi qoplamaning himoyalash vazifasi yanada yaxshilanishiga olib kelmaydi. Gaz ajralib chiqish hajmlari kichik bo‗lganda qoplamaning himoyalash vazifalari yaxshilanishiga shlak bilan himoyalashni takomillashtirish evaziga erishiladi.

2.