M. L. Tursunxodjayev Tashkent davlat texnika universiteli

8.5. Omborlar faoliyatini baholash
Amaldagi om borlar faoliyatini baholash. shuningdek, qurila- 
yotgan va qayta qurilayotganlardan ko'proq n af keltiradiganini 
tanlash quyidagi texnik-iqtisodiy koVrsatkichlar b o ‘yicha amalga 
oshiriladi:
1. Omborlar ishi tezligi ko‘rsatkichlari.
2. Ombor maydonidan samarali foydalanish ko‘rsatkichlari.
3. O m bor ishlarining mexanizatsiyalashtirilish ko‘rsatkichlari. 
Omborlar ishi tezligi ko‘rsatkich!ari 
ombordagi tovar ayla-
nishini va yuk aylanishini, shuningdek, materiallam ing omborga 
qaytishi ko'rsatkichlarini o ‘z ichiga oladi.
142

---

Ombordagi tovar aylanishi ~
korxonaning ayrim omborlaridan, 
savdo-vositachi tashkilotlar omborlari va h.k.lardan tegishli davr 
mobaynida (oy, chorak, yil) sotilgan m ahsulot sonini tavsiflovchi 
ko‘rsatkich.
Ombordagi yuk aylanishi —
om bordagi ish hajm ini tavsiflovchi 
sof ko ‘rsatkich. M a’lum vaqt m obaynida jo ‘natilgan (berilgan) 
m a te ria lla r soniga k o ‘ra h iso b la n a d i (b ir to m o n la m a yuk 
aylanishi),
Yuk oqimi ~
bir vaqt birligida bir joydan o ‘tgan yuk soni.
Yukni qayta ishlash —
yuk harakati yo‘lida yukni qaytadan 
ortish soni. Om borda yuk aylanishining yukni qayta ishlashga 
bo'lgan nisbati yukni qayta ishlash koeffitsiyenti bilan tavsiflanadi, 
bu nlsbat yuk oqimidan 2—5 barobar ko'p bo ‘lishi mumkin. Yukni 
qayta ishlash koeffitsiventining pasayishi yukni qayta ishlash 
texnologiyasi v axsh ilan g an lig in i h am d a o m b o rd a kom pleks 
mexanizatsiyalashtirish va avtomatlashtirish tizimi joriy etilganligini 
ko‘rsatadi.
M ateriallarning omborga borib-kelish koeffitsiyenti
— bu 
materiallar yillik (yarim yillik, chorak yillik) aylanishining o ‘sha 
davrda ombordagi materiallar qoldig'iga bo ‘lgan nisbatidir. Agarda 
m a’lum bir kalendar davrda (yil, chorak, oy) om bordan berilgan 
(foydalanilgan) materiallarni 
Qp
deb belgilasak, birinchi oyning 
birinchi sanasiga ombordagi m ateriallar qoldig‘ini — 
qv
ikkinchi 
oyning birinchi sanasiga ombordagi m ateriallar qoldig‘i — 
qv
oxiridan oldingi oyning birinchi sanasiga ombordagi materiallar 
qoldig‘i — 
qn-\;
so‘nggi oyning oxirida om bordagi m ateriallar 
qoldig‘i 
qn
b o isa, m ateriallar aylanishi tezligi quyidagi formula 
b o ‘yicha hisoblanadi:
bunda 
m —
hisoblashda foydalanilgan qoldiqlar soni. 
Kum
har doim 
birdan ko‘p bo iish i kerak.
O m b o rg a
yuk k e lib tu s h is h in in g
( o m b o r d a n y u k
jo ‘natilishining) bir m arom da bo ‘lmaslik koetfitsiyenti 
K„
omborga
143

---

m a’lum davr m obaynida eng ko‘p kelib tushgan (om bordan 
j o ‘natilgan) yukning (tonnada) — 
Qmm
o 'rta c h a kelib tushgan 
(jo‘natilgan) yukka -
Q0
r b o ‘lgan nisbati bilan hisoblanadi, 
y a ’ni:
Q„r
Yuklar kelib tushishi (jo'natilishi) bir m arom da boMmasligi 
qabul qilish (jo‘natish) m aydonchalari o ‘lchamiga, transportda 
ko‘tarish mexanizmlari ishiga katta ta ’sir ko‘rsatadi.