M illiy universiteti

G'iybat qilish muboh bo'lgan narsalar
Navaviy  (r.a.)  dedi:  “Bilginki,  shariatda  maqsadiga  g'iybatsiz 
etishishning  iloji  bo'lm agan  vaqtda  g'iybat qilish  muboh  sanaladi.  U 
quyidagi  6 holatda kuzatilishi  mumkin:
1.  M azlum  kishi  sulton,  qozi  yoki  valiyning  oldiga  borib,  zolim 
haqida:  menga falonchi  zulm qildi, -  deyishi joizdir.
2.  Gunohkomi  to'g'rilikka  boshlash  maqsadida  yordam  so'rash- 
da:  masalan,  ana  shunday  odamning  o'zini  isloh  qilishiga  yordam 
bering, deyishi joizdir.
3.  Muftiydan  fatvo  so'raganda:  meni  otam,  onam,  ayolim  yoki 
falonchi  shunga  undadi,  qabilida  so'zlash,  orani  isloh  qilish  uchun 
joizdir.  Bu  paytda eng  to 'g 'ri  yo'l  ayolning  ismini  aytmaslikdir.  Shu 
bilan birga ismini aytsa ham joiz.
121

---

4.  M usulmonlami  yomonlikdan  ogoh  qilib,  ularga  maslahat 
berish joizdir. Masalan, bir kishi fosiqdan ta'lim  olayotgan bo'lsa-yu, 
uning  fosiqligini  bilmasa,  tolibning  ustozi  fosiq  ekanligini  nasihat 
tarzida aytsa bo'ladi.
5.  Fosiqlik,  g'iybatchilik,  zulmkorlik  bilan  tanilgan  bo'lsa,  u 
kishini shu narsalar bilan eslash gunoh hisoblanmaydi.
6.  K o'rlik,  shollik,  garanglik,  g'ilaylik  kabi  nuqsonlardan  bin 
insonning  laqabiga  aylanib  qolgan  bo'lsa,  u  kishini  eslatish  maq- 
sadida  aytish  joizdir,  lekin  ayblov  maqsadida  ishlatish  harom.  Bu 
nuqsonni eslatmasdan tanishtirish yaxshiroq”.
Navaviy  dedi:  “Ushbu  oltita  sababni  ulamolar  zikr  qilishgan. 
Bulaming aksariyatiga ijmo  ham bo'lgan.  Ulaming  dalillari  quyidagi 
sahih hadislardir:
Oisha  (r.a.)  dan:  “Rasululloh  (s.a.v.)  dedilar:  “Falonchi,  falon- 
chini  dinimizni  biladi  deb  o'ylaym an”  (Buxoriy  rivoyati).  Ibn  S a'd  
dedi:  “Bu  ikki kishi munofiq bo'lgan”.
Oisha  (r.a.)  dedilar:  “Abu  Sufyonning  ayoli  payg'am barim izga 
dedi:  “Abu  Sufyon  baxil,  berayotgan  nafaqasi  men  bilan  bolamga 
etmaydi.  Shuning uchun unga bildirmay nafaqamni  olaman.  Rasulul­
loh  (s.a.v.)  dedilar:  “Sening  o'zingga  va  farzandingga  kifoya  qiladi- 
ganini  olgin”  (Jin  va  shaytondan  saqlanish  yo'llari.  Т.:  Movaraun- 
nahr, 2006.  Kitobining 87-104-betlaridan terib olindi.)