M. I. Daminov 2020-y. Ona tili va adabiyot fanidan

Franchesko Petrarka (1304-1374). Dante va Bokkachcholar qatorida Petrarka ham Italiya adabiyotining shon-shuhratini dunyoga taratdi. Uning nomi nafaqat Evropa yangi adabiyotining asoschisi bo`lgani uchun mangu bo`lib qoldi, balki, Yevropada birinchi gumanistlardan sanalib, hech kim unchalik inson va dunyo asrining ochilishiga o`zining hissasini ko`p va xo`p qo`shgan emas. Franchesko Petrarka florensiyalik notarius xonadonida dunyoga keladi. Vaqt o`tib, otasi o`z o`g`lini huqushunoslikka oid bilimlarga ega bo`lishga (yuridik ta`lim olishga) majburlagan edi. Ammo uning sevimli mashg`uloti Rim antik davri adabiyoti edi; u o`zining butun umrini shu yo`lga bag`ishladi. U lotin tilini, xuddi italyan tilini bilganidek egallagan edi. Uning qadimgi rim mualliflari asarlari bilan to`la kutubxonasi barchaga ma`lum va mashhur bo`lgan. Petrarkaning ko`p asarlari ham o`sha davr an`analriga muvofiq, lotin tilida yozilgan. Ammo uning eng asosiy asarlaridan biri bo`lgan "Kantson'ere" ("Qo`shiqlar kitobi") "vol'gare" she`rlari oddiy Italiya xalqi tilida yozilgan; bu asar bilan adib "ziyolilar"ning tor doirasidan, keng kitobxonlar ommasiga chiqishga urinadi. Unga 317 ta sonetdan (ital'yan soneti o`ziga xos tarzda qofiyalangan 14 qatorli she`r) iborat. Italiya xalq ertaklarini birinchi bo`lib, yozuvchi Janbattista Bazil'e (1575-1632) yig`gan va qayta ishlagan. Uning "Pantameron" yoki "Ertak haqida ertaklar"i o`zining shakli jihatidan Bokkachchoning "Dekameron"iga o`xshab ketadi va ellikta novelladan iborat. Uni o`nta har xil hikoyachi ayollar besh kun davomida so`zlab berishadi. "Pantameron" Bazile o`limidan ikki yil keyin nashr qilingan. Deyarli bir asr davomida kitob noma`lum bo`lib qoladi, faqatgina, XIX asrda aka-uka Grimmlar tomonidan kitobga e`tibor berilgach, unga nisbatan qiziqish ortadi. "Pantameron" asl ma`nodagi xalq ertaklarining to`plami emas, unda faqat o`rta asr afsonalari va mumtoz asarlar motivlari to`plangan. G`arb adabiyotida Bazil'e adabiy ertak otasi hisoblanadi.