|
Oq gipertermiya (issiqlik kamayishi, issiqlik talvasasi).
Issiqlik kamayishi – bu ko‘p terlash tufayli suyuqlik va tuz
miqdorining kamayishi bo‘lib, yoz oylarida harorat yuqori
bo‘lganda suvsizlanish bilan xarakterlanadi.
Issiqlik talvasasi – ko‘p terlash va tuzni kam iste’mol qilish
natijasida qonda tuzlarning kamayib ketishidan mushaklarning
og‘riqli
talvasasimon
qisqarish
holati.
Gipertermiyada
shoshilinch yordam va davolash:
Simptomlari, davolash va hamshiralik parvarishi,
shoshilinch yordam
Issiq urishi
Issiqlik
kamayishi
Issiqlik
talvasalari
Tana
harorati
40-42
o
C (rektal
harorat 40
o
C
dan yuqori)
-normal yoki
biroz oshgan
* Issiqlik
kamayishi
punkti bilan
bir xil
Kuzatiladi-
gan
simptomlar
-butun tanadan
ter ajralishi
- ter
ajralishining
birdan to‘xtashi
-bosh og‘rig‘i,
bosh aylanishi,
holsizlik
-bosh aylanishi,
bosh og‘rishi,
ko‘ngil aynishi,
charchash hissi,
ishtaha
yo‘qolishi
* Issiqlik
kamayishi
punkti bilan
bir xil
291
Teri
simptomlari
-quruq
«issiq»
-dastlab qizil
rangda keyin
kul rang
-ter
ajralishining
to‘xtashi
-rangpar va
nam
-ter ajralishi,
sovuq ter
-oqargan
- uzoq vaqt
ko‘p terlash
Hush
holati,
nevrologik
simptomlar
va b.
-hushning
buzilishi,
uvishish, koma
-talvasa,
harakat
ataksiyasi,
kuchsiz falajlik,
markaziy asab
tizimining
boshqa belgilari
-hushning
vaqtinchalik
buzilishi
-uyquchanlik
-hushi joyida
-mushak
og‘riqlari va
talvasali
harakatlar
Shoshilinch
holat va
hamshiralik
parvarishi
1. Bola
kiyimlarini
yechish.
2. Bolani
chalqanchasiga
yotqizish,
boshini pastroq,
oyoqlarini
yuqoriroq
qo‘yish.
3. Spirt bilan
artish,
ventilatordan
foydalanib
bolani sovutish
(bundan
tashqari
bo‘yniga,
qo‘ltiq ostiga,
chov sohasiga,
yirik qon
tomirlar
1. Salqin joyda
bola yotqiziladi,
izotonik
ichimlik yoki
suv ichishga
beriladi.
Masalan: bolani
daraxt soyasiga
olinadi,
kiyimlari
yechiladi, suv
purkalib tana
harorati
tushiriladi.
Bundan
tashqari og‘izga
suv olinib
bolaning butun
tanasiga
purkash yoki
nam sochiq
qo‘yish
mumkin.
* Issiqlik
kamayishi
punkti bilan
bir xil.
Fiziologik
eritma
yuborish (0, 9
% li)
(shoshilinch
yordamda
tuzli suv
ichiriladi)
292
sohasiga muzli
xalta qo‘yish)
* o‘lim xavfi
bo‘lgan
shoshilinch
hollarda bemor
tana haroratini
tushirish bilan
bir vaqtda
intensiv
terapiya
ko‘rsata
oladigan
kasalxonaga
olib borish
kerak.
2. Agar ko‘ngil
aynishi tufayli
suyuqlik
ichirish qiyin
kechsa
tomchilab
yoborishga
to‘g‘ri keladi.
Profilaktika choralari:
1. Havoni yaxshi o‘tkazuvchi kiyim kiyish.
2. Ko‘p syuqlik ichish, tuz balansini ta’minlashni buyurish.
3. Ko‘krak yoshidagi bolani yuqori havo harorati sharoitida
qoldirmaslik kerak.
Talvasa – tananing ma’lum qismi mushaklarining (skelet
mushaklarining) o‘z-o‘zidan xurujsimon qisqarish holati.
Talvasalar harakat nervi qo‘zg‘algan sohasiga bo‘gliq
qisqarishlar joylashishiga qarab har xil bo‘lishi mumkin.
Davomli kuchli qisqarishlar tonik, regulyar takrorlanib
turuvchi qisqarishlar klonik talvasalar deb ataladi. Talvasa kelib
chiqishi sabablari har xil kasalliklar bo‘lishi mumkin. Hamda
bola yoshi ham talvasalar kelib chiqish chastotasiga ta’sir qiladi.
Chaqaloqlik davridan maktab yoshigacha davrda febril
talvasalar, pubertat davrda asosiy qism isterik talvasalar
kuzatilib bu yoshning ta’sirini ifodalaydi. Lekin talvasalar kelib
chiqishida meningit va ensefalit kabi yuqumli kasalliklar turli
yoshl
аrda bir xil kechadi.
Bolalarda talvasalarning ko‘p uchraydigan sabablari quyi-
dagilar hisoblanadi:
1.
Metabolik buzilishlar (qonda qand va kalsiyning kam
miqdori).
293
2.
Infeksion kasalliklar (meningit, ensefalitlar, Reye sind-
romi).
3.
Tutqanoq.
4.
Boshqalar (febril talvasalar, paroksizmal talvasalar, isterik
talvasalar, giperventilatsion sindrom, kechasi qo‘rqishlar)
kuzatiladi.
Chaqaloqlarda talvasalar. Talvasalar fonida gipoglikemiya,
gipokalsemiya, kalla ichiga qon quyilishi va b. kabi og‘ir
kasalliklar bo‘lishi mumkin.
Febril talvasalar. 5-6 yosh bolalarda talvasalarning sababi
hisoblanadi.
Asosan birdan isitma ko‘tarilishida kelib chiqadi. Ko‘z
olmasi tepaga qaraydi yoki bir nuqtada qotib qoladi, oyoq-
qo‘llarida toniko-klonik talvasalari kuzatiladi.
Paroksizmal talvasalar. Asosan 6 oylikdan bir yarim yosh-
gacha bolalarda kuzatiladi. Bunda isitma kuzatilmaydi. Og‘riq
va jahli tufayli kuchli yig‘lash nafas to‘xtashi sababli lablar
sianoziga, xotirani yo‘qotishga, toniko-klonik talvasalarga sabab
bo‘lishi mumkin. Odatda simptomlar maktabgacha yoshda
yo‘qoladi.
Yuqumli kasalliklar natijasida kelib chiqadigan talvasalar.
Kelib chiqishining foizli yuqori va prognoz nuqtayi nazaridan
katta e’tibor talab qiladi. Talvasalar meningit, ensefalit va
boshqa yuqumli kasalliklardan so‘ng kelib chiqadi.
Meningit bosh va orqa miya suyuqligiga kasallik chaqiruvchi
organizmlar tushishidan kelib chiqadi va isitma, meningial
simptomlar (bosh og‘rishi, qusish) ensa rigidligining oshishi
kabi meningial simptomlar bilan kuzatiladi.
Agar isitmadan va talvasa xurujidan keyin hush buzilishi
davom etsa bunda ensefalit deb taxmin qilinadi.
Shoshilinch yordam va hamshiralik parvarishi:
1. Nafas holatini kuzatish uchun siqib turgan kiyimlarini va
yoqasini yechish.
2. Qulay holda yotqizish.
3. Talvasa davomiyligi vaqtini o‘lchash.
Agar xuruj 10 daqiqadan ko‘p davom etsa tez yordam
chaqirish zarur.
294
Agar 10 daqiqagacha davom etsa bosh miyadagi buzilishlar
unchalik sezilarli bo‘lmasada, lekin sabablarini aniqlash uchun
tekshiruvdan o‘tish lozim.
4. Talvasa xurujini tarqalishini qarash (umumiy, lokal)
Agar talvasa xuruji butun tana bo‘ylab kuzatilsa, qusuq
massalari tiqilib qolmasligi uchun bemor yuzini yonga qaratish
kerak.
5.Tilini chaynab yubormasligi uchun til ildizini bosish.
6. Hush holatini aniqlash.
Dastlab shifokorni chaqiriladi, agar javob bo‘lmasa, mushtni
ko‘krakka bosib og‘riq turtkisi beriladi.
7. Talvasadan so‘nggi kuzatiladigan holatlar.
- Falajlik, ko‘ngil aynishi, bosh og‘rishi, uyquchanlik
holatlar.
Talvasa bilan kuzatiladigan kasalliklar prognozi yuqoridagi
punktlarda ko‘rsatilgan kabi davolashga bog‘liq, keyin darhol
klinikaga murojaat qilish zarur.
Do'stlaringiz bilan baham: |
