M. F. Ziyayeva, O. Z. Rizayeva

6.10. Tozalovchi huqna qilish texnikasi
 
 
1  yoshgacha  bo‘lgan  bolalarga  uchligi  yumshoq  rezina 
balloncha  bilan  huqna  qilinadi,  yoshidan  oshgan  bolalarda 
Esmarx  krujkasi  yoki  uchligi  qattiq  rezina  ballon  (nok) 
yordamida bajariladi. 
 
Tozalovchi  huqna  uchun  uy  haroratidagi  suv  ishlatiladi, 
kichik yoshdagi bolalar uchun esa suv harorati 24-26°C bo‘lishi 
lozim.  Huqna  qilinadigan  ballon  oldin  15  daqiqa  qaynatib 
sterillanadi, uchligiga esa vazelin surtiladi. Yuboriladigan suvni 
ballonga  to‘ldirib  olinadi,  buning  uchun  uni  oldin  yaxshilab 
qisib, havosi chiqarib yuboriladi. 
 
Bolani  chap  yonboshi  bilan  kleyonka  va  choyshab  ustiga 
yotqiziladi.  O‘ng  oyog‘ini  bukib  qorniga  tortiladi.  O‘ng  qo‘l 

---

 
342 
bilan hech qanday kuch ishlatilmasdan ballon uchligini to‘g‘ri 
ichakka  4-5  sm  kiritiladi.  Keyin  ballonni  qisib,  suyuqlikni 
ichakka  kiritiladi  va  bo‘shashtirib  yubormasdan,  uni  to‘g‘ri 
ichakdan  chiqarib  olinadi.  Suyuqlik  chiqib  ketmasligi  uchun 
bola dumbalarini bir necha daqiqa yumib ushlab turiladi. 
 
Ko‘krak  yoshidagi  bolalarga  huqnani  chalqancha  yotqizib 
qo‘ygan holda, oyoqlarini sal balandga ko‘tarib turib qilinadi. 
 
Tozalovchi huqna uchun suyuqlik miqdori bolaning yoshiga 
bog‘liq: 1-3 oylik bolaga 60 ml, 3 oylikdan 1 yoshgacha - 90 ml 
dan 150 ml gacha, 1-2 yoshli bolaga 200 ml; 2-9 yoshli bolaga 
400 ml/gacha, 9 yoshdan oshganlarga 500 ml. Katta yoshdagi 
bolalarga tozalovchi huqna bajarish tartibi:
 
1. Qo‘llar yuvib, quritiladi. 
 
2.  Tayyorlab  qo‘yiladi:  Esmarx  krujkasi,  uchlik,  shtativ, 
vazelin,  tuvak,  suvqog‘oz,  qo‘lqop,  bemor  mustahabi  uchun 
to‘plam, to‘siq, choyshabcha, niqob, fartuk. 
 
3. Bola ruhiy jihatdan tayyorlanadi. 
 
4. Bola mo‘ljallanayotgan muolaja haqida, uning o‘tkazilish 
joyi va vaqti haqida ogohlantiriladi. 
 
5. Qo‘lqoplar kiyiladi va fartuk taqiladi. 
 
v
  6.  Xona  haroratidagi  (20
o
C)  1-1,  5  litr  suv  Esmarx 
krujkasiga quyiladi. 
 
7. Krujka shtativga ilib qo‘yiladi. 
 
8. Rezina krujkadagi ventil ochiladi va suv bilan to‘ldiriladi, 
ventil yopiladi. 
 
9. Uchlik vazelin bilan yog‘lanadi, kushetka ustiga suvqog‘oz 
to‘shaladi.  Bunda  uning  chetlari  pastga  qo‘yilgan  tog‘oraga 
tushib turishi kerak. 
 
10.  Bolani  chap  yonboshiga  yotqiziladi.  Bolaning  oyoqlari 
tizzadan bukilgan va biroz qoringa keltirilgan bo‘lishi kerak. 
 
11.  Dumbalari  orasi  chap  qo‘lning  4  ta  barmog‘i  bilan 
ochiladi, o‘ng qo‘l bilan esa uchlik anal teshikka ehtiyotkorlik 
bilan kiritiladi. Bunda avval kindik yo‘nalishida 3-4 sm, keyin 
esa umurtqa pog‘onasiga parallel yo‘nalishda 8-10 sm kiritiladi. 
 
12.  Suvning  tez  oqishi  og‘riq  chaqirishi  mumkin,  shuning 
uchun ventilni qisman ochish kerak. 
 
13. Agar suv ichaklarga bormasa, krujka balandroq ko‘tariladi 
yoki  uchlik  holati  o‘zgartiriladi:  u  biroz  chuqurroq  kiritiladi 
yoki sirtdan tortib ko‘riladi. Agar bu yordam bermasa, uchlikni 

---

 
343 
chiqarib, boshqasiga almashtiriladi (u najas bilan tiqilib qolgan 
bo‘lishi mumkin). 
 
14. Ichakka suv borishi to‘xtagandan keyin ventil berkitiladi 
va uchlik ehtiyotlik bilan chiqariladi. 
 
15.  Bolaga  suvni  ichakda  bir  necha  daqiqa  ushlab  turish 
kerakligi tushuntiriladi. 
 
16. Unga tuvak beriladi. 
 
17. Defekatsiya aktidan keyin najas ko‘zdan kechiriladi. Agar 
tuvakda faqat najas toshlari aralash suv bo‘lsa huqnani shifokor 
ko‘rigidan keyin qaytarish zarur. 
 
18. Defekatsiyadan keyin bolaga mustahab qildiriladi. 
 
19.  Asboblar,  parvarish  buyumlari  va  bemor  ajralmalariga 
ishlov beriladi. 
 
20. Qo‘lqoplar yechiladi va ularga ishlov beriladi.