M. F. Ziya yeva, G. X. Ma VL yano va ginekologiya

A y o lla r b ep u sh tligi
A y o llar b ep u sh tlig i sababi o v u la tsiy a n in g buzilishi, r e p r o -
d u k tiv s is te m a n in g a n o t o m i k n u q s o n la ri, b a c h a d o n va q in n in g
gipo p laziy asi, in fa n tiliz m , t u x u m d o n y e tish m o v ch ilig i, b a c h a ­
d o n n a y la r in in g s p e r m a ta z o i d o ‘tk azish q o b iliy a tin in g susayishi 
va jin siy a ’z o la r d a yallig‘lan ish ( g o n o r e y a , sil va b o s h q a la r ) 
kasalliklari h iso b la n a d i.
A y o lla r b e p u sh tlig in in g belgilari k o ‘p h o lla rd a fa q at jin siy
siste m ad ag i p a to lo g ik o ‘zg a rish la r e m a s , balki b o s h q a a ’z o -
lardagi kasalliklar n atijasid a h a m kelib c h iq a d i. Ic h k i jin siy
a ’z o la r yalligManishi ja ra y o n id a g i belgilarga o g ‘riq, a jra lm a la r, 
b a c h a d o n d a g i m i o m a d a n q o n ketishi va b o s h q a h o la tla r m isol 
b o ‘ladi.
G o r m o n a l b e p u s h tlik d a t u x u m d o n o v u la to r fu n ksiyasining 
bosh q arilish i va u n in g buzilishi kuza tilad i. N a tija d a ovulatsiya 
s o d ir b o ‘lm aydi.
A y o lla rd a jin s iy a ’z o la r in in g yallig‘lan ish kasalliklari va 
u n in g a soratla ri 6 0 —7 0% b e p u s h tlik k a sab a b b o ‘ladi. Jinsiy 
a ’z o la r n in g yalligManish kasalliklari, x u s u s a n , b a c h a d o n va 
u n in g o rtiq la rin in g yallig1 lan ish i b a c h a d o n n a y in in g faoliyatini, 
o ‘tk a z u v c h a n lig in i b u z a d i. Bu esa, o ‘z n a v b a tid a , t u x u m d o n
faoliy a tin in g fu n k sio n a l b u zilishiga olib keladi.
A y o l l a r d a b a c h a d o n
n a y i n i n g z a r a r l a n i s h i
k o ‘p i n c h a
s o ‘zakli salpingit a s o r a t id a n s o ‘ng h a m kelib c h iq a d i.
Ayol b e p u sh tlig ig a sab a b b o ‘lu v ch i o m illa r quyidagilar:
— jin siy m a y ln in g buzilishi;
— g ip c rp r o la k tin e m iy a ;
— g ip o ta la m o - g ip o f iz a r q is m in in g o rg a n ik buzilishi;
— F S G d a ra ja s in in g k o 'p a y is h i natijasidagi a m e n o r e y a ;
— h a y z siklining buzilishi;
— jin s iy a ’z o la r n in g t u g ‘m a n u q so n la ri;
— b a c h a d o n naylari ikki ta r a f la m a o ‘tk a z u v c h a n lig in in g
bu z ilishi;
130

---

— e n d o m e tr io z ;
— jin siy a ’z o la r sili;
— jin siy a ’z o la r o ‘sm a kasalliklari;
— im m u n o lo g ik o m illa r n in g t a ’siri.
Tashxisi. B u n d a a n a m n e z (hayz va ovulatsiya a n a m n e z i), 
sistem kasalliklari, o ‘tkazilgan jarrohlik muolajalari, yallig4lanish 
kasalliklari s o ‘rab-surishtiriladi. G o r m o n a l tekshirish ( L G , F S G , 
prolaktin, testosteron) o ‘tkaziladi. H a y z siklining 6—8 kun id a 
g iste rosalpingogra fiya, ovulatsiya k u n la r id a — g id ro tu b a tsiy a
o ‘tk a z ila d i. 
F o llik u la la r o ‘s is h in in g u ltr a to v u s h b io m e triy a si 
o'tkaziladi. Erkak spermasi tahlil qilinadi. H ayz siklining 12— 
14 kunlarida postkoital testlar (P K T ) o ‘tkazish, laparoskopiya, 
h a y z b o s h la n is h id a n 2 — 3 k u n o ld in e n d o m e t r iy biopsiyasi 
o ‘tkazish h a m yaxshi sa m a ra beradi.