M. E. Jumayev, Z. G'. Tadjiyeva

Masalani turli usullarda yechish

Berilgan masalaning to‘g‘ri echilganligini bilish uchun unga teskari masala tuzib yechish uchun, yoki masalani murakkabl- ashtirish yoki boshqacha yechish usullarini qo'llash uchun masala mazmunida turli o‘zgarishlar qilish ham mumkin?
Shu maqsadda avvalgi darsdagi ma’lumotlami qisman ko’paytirish bilan uni 2 usulda yechish mumkin bo’ladi. Masalan: Hovlida 13 dona atirgul ochilj^n edi. Nazira 5 dona gulm uzib huvisiga sovg‘a qildi. U yana 5 dona gulni uzib ammasiga sovg‘a qildi. Hovlida nechta gul qoldi?
Bu masalaning sharti va savolini ajratadigan bo‘lsak, 13; 5; 5 sonlar masalaning sharti, hovlida qolgan gullar noma’lum savoli. Javobini topish uchun bo’lgan urinish yechim bo’ladi va hisoblash natijasi javob bo'ladi. Ana shu javobni ikki usulda topish mumkin. Ya’ni masalani ikki usulda yechish mumkin:

1. 
   usul.
   

1. 
   Nazira buvisiga gul uzgandan keyin necha dona gul qoldi?
   

13-5 = 8 ^

2. 
   Ammasiga ham gul uzgandan keyin necha dona gul qoldi? 8-5 = 3. Javob: Yana 3 dona gul qoldi.
   

2. 
   usul.
   

1. 
   Nazira hammasi bo’lib necha dona gul uzdi? 5 + 5 = 10
   
2. 
   Hovlida necha dona gul qoldi?
   

Javob: Hovlida 3 dona gul qoldi.

3. 
   Botirga adasi 20 ta tovuq olib berdi. Yozda ulardan bittasi 7 ta, ikkinchisi 5 ta jo'ja ochdi. Botiming tovuq va jo'jalari birgalikda hammasi nechta bo'ldi?
   

1. 
   usul.
   

1. 
   Botiming tovuqlari hammasi bo'lib nechta jo'ja ochdi? 7 + 5 = 12. Javob: 12 ta jo'ja ochdi.
   
2. 
   Botiming tovuq va jo'jalari hammasi nechta bo'ldi?
   

20+ 12 = 32 Javob: 32 ta bo'ldi.

2. 
   usul.
   

1.20 + 7 = 27; 27 + 5 = 32. Javob: 32 ta bo'ldi.
Bitta masala 2 usulda echilganda javoblar bir xil chiqishini eslab qoling. Avvalgi masaladagi javob 3 dona gul qoldi. Keyingi masaladagi javob: tovuq vajo'jalar hammasi 32 ta bo'ldi.
Endi yuqorridagi masalaning shartini (20; 7; 5) o'zgartirilmagan holda boshqa savol qo'yish ham mumkin. Tovuqlar va jo'jalarni taqqoslang. Qaysinisi ko'p va qancha ko'p? 12 < 20; 20 —12 = 8
Javob: Tovuqlar 8 ta ko.‘p.
Yuqoridagiga o'xshagan mazmunda Sardoming dadasi quyonlar olib berganiga doir masala tuzib eching.