|
Izohli-illyustrativ metod. Yangi axborotlami ilgari o'zlash- tirilgan axborotlar bilan taqqoslashadi va eslab qolisbadi.
Reproduktiv metod. Reproduktiv metodning asosiy belgisi faoliyat usulini tiklasb va o'qituvchining topshiriqlari bo'yicha tak- rorlashdan iborat. Bu metod yordamida o'quvchilarda malaka va ko'nikmalar tarkib topadi.
Bilimlarni muammoli bayon qilish.
Izlanishlami o!ib borishga o'rgatadi.
Qisman izlanish yoki evristik metod.
O'qitishning tadqiqot metodi.
Masalan, 1-sinf o'quvchilarida sonni yig'indiga qo'shish uquvini shakllantirish metodikasini qaraylik. 0‘quvchilarga ushbu tenglik- lami namayish etuvchi rasmlar ko'rsatiladi:
a + (b + c) = d, (a +b) + c = d, (a + c) + b = d
Bu ko'rinish bo‘yicha masalalar tuziladi va o'quvchilar ulami narsalar vositasida yechadilar. Yechimni analitik ifodalab, o'quvchilar sonni yig‘indiga qo‘shish qoidasiga keladilar.
To‘g‘ri to'rtburchak baqida tasavvur hosil qilishda o'quvchi- larga (1-sinf) orasida to‘g‘ri to'rtburchak bo'lgan to'rtburchaklar to'plami (qolgan to‘rtburchaklaming burchaklari tengmasligi yaqqol kc'rinib turadi) ko'rsatiladi. Mazkur shakllaming xususiyatlarini tahlil etib, o'quvchilar, bu to'rtbur-chakdan biri alohidadir degan xu- losaga keladilar: uning barcha burchaklari teng va to'g'ri burchak- lardir. To'rtburchakiaming bu turiga kam e’tibor beriladi, ulaming xarakteristika xossasi eslab qolinadi.
Mutlaqo turli o'quv maqsadlari uchun foydalanilgan bu usullardagi umumiylikni payqash oson. O'qituvchi birinchi holda ham, ikkinchi holda ham o'quvchilarga elementlari puxta tanlangan biror to'plamlami ko'rsatadi. Elementlami muvaffaqiyatli tanlash o'quv materialini o'zlashtirish sur’atini tezlashtiradi. Dastlabki to'plamlardagi elementlar sonini orttirish, ulami rang-barang qilish bilan (masalalarni mazmuni bo'yicha, to'rtburchaklami, masalan, rangi bo'yicha), o'qituvchi o'quv materialini yanada sifatliroq o'zlashtirilishini ta’minlashi mumkin. O'quvchilarning ishi o'qituvchi tayyorlagan didaktik materiallarni kuzatish va tahlil qiiishdan iborat bo'ladi. O'qitishda hunday didaktik yo'llardan doimo foy- dalanish matematik bilimiami egallashda o'quvchilaming mustaqil ishtiroki ulushining ortishiga yordam bera olmaydi. Ular hech qachon, ob’ektlar to'plamini tadqiq qilish uchun asosiy narsani o'qituvchi qilganidek, ajaratib ola bilmaydilar (chunki o'qituvchi bu to'plamni o'rganilayotgan ob'ektlarning xarakteristik xossalarini bila turib tuzadi).
Endi matematik bilimiami mustaqil olishga, ya’ni matematik faoliyatni amalga oshirishga o‘quvchilami o'rgatishga maxsus yo'naltirilgan metodik yo'Uami ko‘rib chiqaylik. Matematika o'qitish metodikasi bunday faoliyatning uch jihati ajaratiladi: em- pirik matcrialni matematikalashtirishga (EMM), matematik ma- terialni mantiqiy tashkil etish (MMMTE), matematik nazariyani qoMlash (MNQ). Boshlang'ich sinf o'quvchilari biror darajada mantiqiy vositalarga ham ega emaslar va ularning matematik bilimlari nazariy xaraktyerda emas, shu sababli ularni matematik faoliyatga o'rgatish masalasi biror darajada faqat EMM ga nisbatan va mutiaqo oz darajada MMMTE ga nisbatan hal etilishi mumkin,
0‘quvchilami EMM ga o'rgatish yo‘1lari mohiyati quyidagidan iborat:
O'quvchilaming ma’lum xossaga ega bo'lgan real ob’ektlar, holatlarni izlashga yo'naltirilgan ishlari tashkil etiladi, bunda bu xossa real ob’ekt, holat ko'rinishidagi namuna vositasida yoki atrof- muhitdan bu namunalami topish mumkin bo‘lgan umumiy ko'rsatma bilan berilishi mumkin.
Q‘quvchilaming mazkur ob’ektlav, holatlaming modellarini yasash bo'yicha faoliyatlari tashkil etiladi. Modellaming umumlash- ganlik, abstraktlasbgan darajasi sekin-asta ortib borishi lozim Bu bosqichning oxirida o'quvchilar yo matematik til vositalari (sonlar, harflar, ifodalar va h.k) bilan, yoki grafik vositalar (sxemalar, chiz- malar, diagrammalar) bilan ifodalangan modellami hosil qiladilar.
Hosil qilingan modellami o’quvchilar empirik tadqiq etadilar. Modellami xossalari tavsiflanadi. Mazkur tavsif tahrir etiladi: undan muhim bo‘lmagan, hefoyda so'zlar chiqariladi, ikkiyoqlama maz- munlilik bartaraf etiladi. Boshqa tomondan, xossalar ro’yxatining o‘zi ham ushbu tamoyil bo'yicha qisqartiriladi: faqat hamma qara- layotgan modellar ega bo'lgan xossalargina qoldiriladi.
O'quvchilar qaralayotgan to'plamning elementlari uchun umumiy bo'lgan barcha xossalami qanoatlantiradigan modelni tuzadilar. Bu model mateatik til yordamida tavsiflanadi.
O'quvchilami EMM ni o‘rgatish usulini aniq misollarda koTsatish maqsadga muvofiqdir.
Boshlang'ich sinflarda asosiy matematik tushunchalami shakllantirishning interfaol metodlariga to'xtalib o'taylik,
Do'stlaringiz bilan baham: |
