М е ҳ н а т т а ъ л и м и ў Қ и т и ш м е т о д и к а с и

%
У нда у к у в ч и л ар Д Т С ни 100% ў зл аш ти ри ш лари ш арт. 
б - билим 
к - кун и км а 
М - м алака 
М -Т- м ахорат 
Т - таж ри ба 
И - и ж одкорлик.
Бу борад а янги педагоги к т ех н о л о ги я л ар га б и н оан д ар с реж аси куйидаги ш аклда 
ў ки ту вч и то м о н и д ан и ш лаб чикилади:

---

"Тасдиклайман" 
илмий бўлим мудири
«__» __________ 20()__ йил.
У кувч и ларни м у стаки л р ав и ш д а д ар сни ў зл аш ти р и ш тех н о л о гия си
I. М а в з у
_______________________________________
П. Д ар с м аксади:
1. Таълим ий: а) Д Т С ва д ав л ат ю засидан би ли ш лари ш арт м асалалар:
______________________________________5 м и нут
______________________________________
J 5 м и нут
______________________________________ 
10 м инут
______________________________________ 
5 м инут
______________________________________
5 м инут
Б) Д Т С ва д а в л а т д астури ю заси дан ам али й холатда ўрганадиган техник- 
техн ологик асослар:
______________________________________10 м инут
______________________________________ 
15 м и нут
______________________________________ 
25 м инут
2. Т арби яви й Д Т С ва д ав л ат дастури асо сл ар и д ан келиб чикадиган:
а) иктисодий м асалаларни ў злаш ти ри ш :
б) хукукий м асал ал ар н и ў злаш ти ри ш ;
в) м аънавий, м аъри ф и й ва м аданий м асалаларн и ўзлаш тириш :
3. Р и вож лантириш
а) Н азарий би л и м лар ю засидан: _______________________________
_____________________________ б о й и ти ш , чукурлаш ёки кенгайтириш
б) А м алий и ш л ар ю з а с и д а н :_________________________________________ иш ларни
давом эттириш :
_____________________________________ __________
и ш ларн и якунлаш ;
___________________________ и ш л ар д а д и за й н асо сл ар н и бош лаш :
______________________________ и ш ларн и т о п ш и р и ш га тай ёрлаш .
4. Н азорат_______________________ м асал ал ар ю заси дан тест га тай ёр л ан и ш :

---

ДТС лари буйича синовдан утказиш
III. Дарс юзасидан фойдаланадиган манбалар:
а )д а р с л и к л а р ____________________________________________________
61 к ў л л а п м а л а р __________________________________________________
в) с у р о в и о м а л а р _________________ _
_
___________________________
г) а с б о б л а р ___________________________________________________
д) м ослам а, у ск у н ал ар . м ехан и зм лар ________________________
IV. Мавзуни ўзлаштириш полати ни бахолаш:
а) ах б о р о тла р т у п л аш ■ 5 балл;
б) м аъ л у м о тл ар излаш - 10 балл;
в! м уам м оларн и ан и клаш ва уларни бартараф э т и ш - 15 балл;
г) таж р и б ал ар куйиш ва уларн и баж ари ш - 30 балл;
д) тад к и к о тл ар >гтказиш - 40 балл;
Ю кори да акс этган м атери аллардан м аъл у м бў л м о кд аки , м азку р дарс р еж а 
асосан ў ку вч и л ар ф ао л и яти га каратилган д а р с р е ж а х аки катд ан уларн и м устакил 
холатда ў зл аш ти р и ш тех н о л о ги яси н и ўки тувчи и ш л аб чикиб , ўзи н и н г ф аоли яти н и
д арсни таш ки л килиш , б ош кари ш на н азо р ат ки ли ш га, м аслахат бери ш , нам унавий 
ам алий ёрдам кўрсати ш га й ўн алтирилган.
М исол тар и к ас и д а м е х л а т ва касб таъ л и м и д ас ту р и д а м устаки л йўналиш буй и ча 
ўрин эгал ла ган м аш гу л о тн и батаф еил кўриб чикам из:
VI 
си н ф учун д а с т у р м авзуси: м етал л ар га и ш лов бер и ш тех н о л о гия си ва унга хос 
б у ю м л ар н и н г к о н стр у кц и яси ни иш лаб чикиш хам да уни тайёрлаш .
Машгулот обьекти: 
у ску н а ко н стр у к ц и яси н и так о м и л л аш ти р и ш ва ясси 
ю заларни эговлаш . Бу борад а ўқи тувчи ў з ф ао л и яти н и куйидаги иш ларни баж ари ш га 
йўналтиради.
Машгулот максади: 
ў к увч иларга ясси ю зал ар н и эговлаш асб облари ва усуллари
хаки д а м аълум от ту п л аш . ш унингдек уларда ю зал ар н и эговлаш га о и д дастлабки
ку н и км алар п и т ар к и б топ ти ри ш .
М аш гу л о тн и н г таш к и л и й ки см и да н авб а тчи л ар н и н г иш ўрни кандай эканлигини 
ва 
у л ар н и н г таш к и л
эти ли ш и н и . 
ш ун и н гд ек у с та х о н а н и н г сан и тар и я -ги ги ен а

---

.чолатини кўри б ч и к и ш га й ў н ал ти р и ш ў ку в ч и л ар н и н г таш к и к ў ри н и ш и ни . уларнинг 
м аш гулотга т а й ер гар л и ги н и кў р и б чи ки ш ва у л ар н и н г борл и ги н и ж урнал буйича 
текш и ри ш . Я нги м атер и ал н и эълон килиш .
Ў қувчи ларга ё р н ти л н ш н л о зи м бўлган асо си й м асалаларга хос куйидаги 
м атери алларн и излаб, тў п л аш н и топтириш :
1. М еталларн и эговлаш ва бу о п ер ац и ян и н г иш лаб чи кар и ш д а та д б и к тги лади ган
соҳаси.
2. Ш акли ва ти ш л ар и ж и х ати д ан ф а р қ к и лад и ган эго вла р п и н г турлари (ясси 
дагал эгов хакида б а т а ф е и л р о к ах б о р о т йигиш ).
3. Э говни у ш л аш усу л л ар и ва ясси ю заларни эговлаш .
4. Э говлаш в ак ти д а х авф еи зл и к тех н и к аси коидалари.
5. У скун а к о н стр у к ц и яси н и т ак о м и л л аш ти р и ш (у н и н г ш акли ва ў лчовлари н и
ан и клаш ) б у й и ча у к у в ч и л а р н и н г так л и ф л ар н и ж ам оа р ави ш д а мух.окама килдириш .
6. У ску н ан и тай ёр л аш тех н о л о ги я си (бу иш бўй и ча вакти н и ан и клан ган холда 
теги ш л и то п ш и р и к бериш ).
7. 
Э го в л ан ад и ган ю заларн и тек ш и р и ш усу л л ар и
ва ул ар га қўйи лади ган
техн и кави й тал аб л а р н и ан и кп аш га йўн алти ри ш .
Я лги м атер и ал н и м у стах к ам л аш д а ў к увч иларга б ер и л ад и ган топ ш и ри клар:
1. Э говн и уш л аш ва ю заларн и эговлаш усу л л ар н и кўрсатиш .
2
.У скун ан и тай ёр л аш т е х н о л о ги я си н и ўзп аш ти р и ш усули н и аниклаш .
3. Я сси ю зал ар н и эговлаш вакти д а х авф еи зл и к тех н и к аси ко и д ал ар и га теги ш ли
м атер и ал л ар йи ги ш ва у л ар н и ўзлаш ти ри ш .
Иш у су л л ар н и и ш л аб ч и ки ш д а т еги ш л и м аш қла р н и ан и кл аш ва уларни 
куй и даги ча у тк ази ш : (м и н ут)
1. Э го вн и уш лаш .
2. Я сси ю зал ар н и эговлаш .
3. Э го вл ан ган ю зани текш и ри ш .
Ў қ у в ч и ла р н и н г вазиф ан и м устақил б аж ар и ш и д а куй и даги иш ларга эъти бор 
бериш :
1. 
К а м ч и л и к л ар га бар.чам бер и ш м аксади да иш ўрн и п и таш к и л эти ш . Я сси 
ю заларни эговлаш усу л л ар и н и б аж ар и ш д аги к ам чи ли кларн и ан и клаш ва у л ар н и н г 
си ф ати н и те к ш и р и ш . х авф еи зл и к техн и каси ко и д ал ар н и . ш у н и н гд ек б и р м у н ч а о р к ад а

---

колаётган ук у вч и л ар га ти зи м л и р ави ш д а ёрдам ку р сати ш м аксади да иш ўри и ларн и
ай л аи и б чикиш .
2. А нча яхш и ўзл аш ти р аётган ук у вч и л ар га куш им ча иш лар б ер и ш ва у л ар га 
якка-якка холатда й ў л -й ў р и к кўрсатиш .
3. У кувчи лар б аж ар гаи иш лари н и кабул к и л и б олиш ва бахо қўйиш .
4. Н анбатчи ў қ у в ч и л ар н азорати ости да иш ж ой ларн и й и ги ш ти ри ш ва таш ки л 
этиш .
М аш гулотга якун ясаш да:
1. Б а ж ар и .п ан иш учун ў к у вч и л ар га кўйилган бахоларп и м аълум килиш .
2. 'Энг яхш и н ати ж ал ар га эри ш ган , ш у н и н гд ек х арактерли кам ч и л и к л ар га йўл 
куйган ўқуг.чилариинг иш ларни қискача т а х л и л қилиш .
3. Н авб атчи л ар н н н г устахон ани й и ги ш ги р и ш и ва унн кабул килиш .
Р еж ага м аш гулотн и м у ваф ф аки я тл и ў тк ази ш учун зар у р бў л ган асб об лар, 
м о сл ам ал ар , м атер и ал л ар ва бош ка н ар сал ар н и н г р ў й хати н и , ш у н и н гд ек дар с н и н г 
б атаф еил м агн и н и ўчлаш тириш тех н о л о ги я си н и и лова килиш керак.

---

X БОБ. МЕҲНАТ ТАЪЛИМИ ЖАРАЁНИНИ РЕЖАЛАШТИРУВЧИ 
ХУЖЖАТЛАР ВА УЛАРНИ ҚЎЛЛАШ
10.1. Режалаштирувчи расмий хужжатларни тавсифи
М ехн ат таъ л и м и м аж м у ал ар н и ш ўқув-м од д и й б аза ти зи м и га кириш и унинг 
ф ун кц ион ал хусуси ятлари сеэи ларли д ар а ж а д а ж ам и ятн и н г иж тим оий ва илмий- 
техник тар ақки ё ти талаб лари би лан м у во ф и к л аш ти р и ш га олиб келади.
У кувчилар 
м ех н ати н и н г 
у н у м д о р л и ги
ва 
и ш лан ган
б у ю м л ар
си ф ати н и
я х ш и л аш га каратилган ту р л и м о сл ам ал ар д ан ф ой далан и ш вактид а қўллан и ли ш и
м е \н а т таълим и ўқи ту вч и лар ни м етодик и ш л ар га ф ао л л аш ти р и ш га боглик.
М е х ла т таъ л и м и д а м ето д и к и зл ан и ш иш лари таш ки л этилиш и ан и к илмий- 
м стодик реж ага йўналти ри лган .
Ҳ озирги 
вактд а 
п ед аго ги кага 
д о й р
м ехн ат 
таъ лим и
ю засидан 
м етодик 
тад к и қ о тл ар л ар д а яр ату вчан л и к таж р и б а-си н о в деб аталад и ган тадкикот усули кенг 
ф о й д ал ам м о к^а. Б ун д а тад к и к о тч и таж р и б ан и баж ар у вч и к и ш и н и нг м уайян ф аолияти 
учун зар у р ш арои т яратиб бери ш би лан бирга, ўзи \ а м бу иш га ф аол таъ си р кўрсатади 
ва ўзи иш га солган во си тан и н г сам ар ад о р л и ги н и кайд килади. Т аж р и б а-си н о вн и
тай ерлаш ва уткази ш учун ўэлаш ти ри ш и ва ў злаш ти ри ш ва ош ириш ни реж алаш н 
л о зи м .Ў зл аш ги р н ш ва р и во ж л ан и ш и ж и х атд ан тен г икки ёки бир неча у к у в ч и л ар
гурухи тан л ан ад и . Г урухлардан бири таж р и б а-си н о в бош калари н азо р ат гурухи 
тан л ан ад и . Т аж р и б а-си н о в олд и д ан у н и н г ўрта ва охирги б о ски ч и д а тад кик , 
кили н ади ган
о м и ллар 
тек ш и р и б
кўрилади. 
"Н ам ун алар'' 
оли н ади , 
олинган 
м аълум отлар киёслаш н атиж лари т аж р и б а-си н о вл ар н н н г сам ар ад о р л и ги хакида 
д али ллард ан о х и р ги си хисобланад и.
Т аж р и б а-си н о в ва н азо р а т iypyxjiapH ў қу в-тар б и я ш ароитларини генглаш тириш
ва 
т аж р и б а-си н о в н и н г 
яна 
хам 
ан и к
м аълум отларн и
олиш
учун 
таж р и б а 
м атери алларн и хар то м о н л ам а, яъни н азо р ат ва таж р и б а-си н о в гу рухлар ўрини 
ал м аш ти р и б , тахли л килиш м етоди дан ф ой д ал ан и ш м аксадга мувоф икдир.
М актаб хуж ж атлари ва ў қу вч ил ар баж аргап иш ни ўрганиш м етоди м ехн ат 
таъ л и м и ў к и ту в ч и ла р и н и н г дарс р еж алари ва м авзулари га хос м атнларни; ў х у в и ш лаб 
чикариш иш лари рўйхати ва б о ш к а р еж ал аш ти р у вчи х уж ж атларни: у ку в ч и л ар н и н г 
кундали клари н и , кон сп ектлари н и , ул ар тузган чизм а ва тех н о л о ги к ху ж ж атл ар н и .

---

баж арган 
ам алий 
иш ларии: 
синф
ж ур н ал л ар и . 
хисоботлари. 
укувчилар 
тавсия н о м алар и чукур и л м и й -м ето д и к ж и хатдан тах л и л к и л и ш ни уз ичига олади.
Ш у билан би рга м ех л ат таълим гизи м и да-ўқувчи ларни м ехн атга тайерлаш , унга 
поли техн и к м азм ун, ам а л и й иш ни бозор м у н осаб атлари га яки н л аш ти р и ш . ф ан ларн и
у к и ти ш га-уларн и "ф ан -тсх п и к а-гсх н о л о ги я " би лан у й гу н л аш ти р и б м ехн ат таъ л им и
мазм унига у зви й б о гл ан и ш нуктаи назарид ан караш м ухим ахам и ятга зга . Бу борад а 
мехнат ўкун тар б и я ж ар аён и ж ад аллаш ти ри ш асо си д а-д арсларп и н о анъанавий 
ш аклларла ў ти ш га ал о х и д а эъти б о р талаб эти лм окда. Бу холда, ўқувч иларн и м ехн ат 
ю засидан б аж ар аё ттан б и ли м оли ш га м ун осаб атлари н и к ескй н ў згарти ри ш ш арт. И лм 
уларга керак. ў к и ту в ч и б у бо р ад а уларга м аслахатчи , ёрдам чи вазиф аси дарсни
таш ки л этиш , б о ш к ар и ш ва ан и к реж а асосида кузатиш м ухим ахам и ятга эгадир. Ш у 
би лан бирга м ак таб , укув ком би н ат ва К Ҳ К хам корли к там ой и лга каратилган 
раж ал аш ти р у вч и х у ж ж а тл ар м атериаллар
У кувч и ларга м е х н а т таъ л им и асослари н и т и зи м л и тар зд а эгал лаш л ар и га энг 
кулай ш ар т-ш ар о и тл ар ярати ш м аксадида укув устахон алари ва б о ш ка м ехн ат 
о б ъ ектл ар и д а гаш кил эти лган тад би рлар. У л ар н и н г эн г мухим педагоги к ахам и яти
б утун педагоги к ф а о л и ятн и таъ л и м -тар б и я вазиф алари н и хал киилш га тўла тўкис 
б ў й су н д и р и ш д ан и б о р атд и р . Ш унда КҲК лари ва м актабн и н г ўкув устахон алари бир 
канча вазиф аларн и . ч у н о н ч и , м ехнат т аъ л и м и н и н г хи лм а-хил таш ки ли й ш акллари ва 
м етодларн дан ф о й д ал ан и ш техн и кави й м аъл у м о тл ар н и янги холатида м аълум килиш , 
тад к и к о тч и л и к хар ак тс р и д аги иш ларни ам алга ош ириш м ехнат. кўн икм алари хам да 
м алакаларини т а р к и б то п ти р и ш . техникапий би л и м ла р н и , м ехнат у суллари н и ва 
баж ар и л аётган
ам али й
то п ш и р и к п ар н и н г 
си ф ати н и
текш и ри ш , 
ўкувчилард а 
тех н и к ави й эстети к, ди зай н д идни ва м устаки л иш лаш
м алакаларини 
тарки б 
топтириш ва ко н сгр у к то р л и к -тех н о л о ги к х ар акте р д аги иж одий вазиф аларни хал 
кнлиш яхш и ш ар т-ш ар о и тл ар ярати ш и д ан д ал о л ат беради.
Ю қорн д аги в ази ф ал ар га ам ал килиб, К \ К
ва м актаб л ар н и н г хам корлик 
рсж аси ла укув у стах о н а ла р и қуй н даги асоси й сан и тар и я-ги ги ен а ва таш ки ли й
м етодик тал аб ла р га ж а в о б бериш и лозим :
I. 
У стахон алар учу н м ўлж аллан ган би н о ўқув-п ед аго ги к а, сан и тари я гигиена ва 
и ш лаб чикариш - тех н и к а т а л аб ла р и н и кондириш керак.

---

2
. Ў к у в у ст а х о н а л а р и н и н г ж и ҳ о зл ан и ш и тех н и к ан и н г хози рги д ар аж асига, 
ю ксак м е х н а т м а д а н и ят н га м увоф и к кел и ш и ва у л ар л а м ех н ат таъ л и м и д а с ту р и н и н г 
барча м а в зу л ар и н и у р гапи ш учу н ш ар т-ш ар о и тл ар ярати лган б ули ш и лозим .
3. У к и т у в ч и н и н г ў қу вч и л ар гур у х л би лан о л и б борад и ган ум ум и й гурухи укув- 
иш лаб чи кар и ш иш лари учун хам , б р и гад а-зв ен о тар зи д аги иш лари учун хам ш арт- 
ш арои тлар яр а ти л ган булиш и керак.
4. Ҳ ар б и р ў қ у вч и учун м у стаки л иш ж ойи аж р ати л и б . бу ж ой зарур асбоб- 
ускуна. 
м о с л а м а л а р би лан ж и х о зл ан ган
б у л и ш и зарур. Я хш и лаш у ч у н барча 
зарур ш ар т -ш а р о и т л а р м авж уддир. Ш у м аксадда д авл ат то м о н и д ан аж р ати л ган
м аб л агл ар д ан х ам , ш у н и н гд ек , о тал и к килувчи таш к и л о тл ар , кор х о н ал ар ва хом и йлар 
кў р сатаётган ё р д а м и д а н ф ой д ал ан и ш м ум кин.
Ш у н д а ў қ у в у стах о н а ла р и ва ў қ у в х о н ал ар и н и н г м айдони. м авж уд л ой и хдларга 
кўра, 7 0-90 м2 н и таш к и л этади. У ста х о н ал ар б и р каватли алохи да би н о га ж о й л аш ган
булади. У л ар с и н ф л а р и д а ва ўқув хон ал ар и д а ў к у в и ш ларини иж одий ф ао л и я т билан 
чам б арчас б о г л а б б аж ара оладилар.
Бу б о р ад а “ М е х н ат таъ л и м и н и ’' р еж ал аш ти р и ш ўқув ж араён и н и ан и к таш ки л 
эти ш дан и б о р а т б ў л и б , у д и д а к ти к а та м о й и л л а р и га ва у к у в ч и л ар н и н г м ехн ат 
тай ёр гар л и ги д а с т у р и тал аб ла р и га тў л а-тў к и с ж ав о б б ера о лад и ган бўлиш и керак. 
М ехнат та ъ л и м и б ош ка ум ум ий таълим ф а н л ар и д ан ф ар к килиб, таъ л и м н и таш ки л 
эти ш д а ў зи га х о с х у су си ятга эгадир. Ш у н и н г учун у р еж ал аш ти р и ш га янад а хам 
ку п р о к эъ т и б о р б ер и ш н и тал аб килади ки . б у си з таъ л и м -тар б и я иш нда яхш и 
н ати ж ал ар га э р и ш и б бўлм айди.
М схназ т а ъ л и м и н и р еж ал аш ти р и ш н и н г ян а б и р ж ихдти хар б и р ў к у в ч и н и н г 
таъ лим р еж аси ва д ас ту р и н и баж ари ш н и : м ех н ат б ў й и ч а укув м атер и ал и н и н г 
м азм ун ига т ў л и к ж аво б б ер ад и ган таъ л и м и ш лаб чикариш о б ъ ектл ар и н и гўгри 
тан л аш н и , м ех н ат таъ л и м и билан б о ш к а ум ум и й таъ л и м ф ан л ар и ў р га си д аги , 
б иринчи н а в б а тд а ф и зи ка, хим ия, м атем ати ка, ч и зм ач и л и к , б и ологи я ва б о ш ка ф ан лар 
ў р таси д аги ал о к ан и : ўқу в-м о д д и й б азаси д ан (у стах о н ал ар . ўқув х о н алар, ўкув- 
таж ри б а м ай д о н ч а л а р и , ўкув ц ехлари , у часткал ар и , курилиш м ай д о н чал ар и , асбоб- 
уску н ал ар , м а т е р и а л л а р ) у н у м ли ф ой д ал ан и ш н и: м ехн ат ва касб т аъ л и м и н и н г 
б азаси н и р еж ал и р ав и ш д а м атер и ал -тех н и к а (а сб о б -у ск у н ал ар . м атер и ал л ар . кўрсатм а 
ва ўкув қ ў л л а н м а л а р и . тех н о л о ги к х у ж ж а тл ар и ) билан таъ м и н л аш уч у н ш арт-

---

ш арои тларн и . у ку в ч и л ар н и н г р еж ал аш ти р и л ган м ех л ат объ ектлари н и бел ги ла н ган
м у д д атл ар д а баж ар и ш л ар и ва ўэ вакти д а б у ю р тм ачи л ар га т о п ш и р и ш ла р и н и : ў р и н л ар
ети ш м аган д а хам да зарур асб о б -у ск у н а ла р кам б ў л и б колган д а, у к у в ч и л ар н и иш 
ж ой лари га о р а л и к граф и к а с о с и д а қўйиб чи киш ни: и л м и й -тех н и кави й б и л и м л а р н и н г, 
м ех н аг 
кўни км алари
ва 
м ал ак ал ар н и н г 
ю кори 
д араж ад а 
бўлиш им и: 
м ехн ат 
таъ л и м и га 
о и д 
м аш гу л о тл ар н и , 
м ехнатин 
илмий 
асосд а таш к и л
этиш
тал аб ла р и га м у в о ф и к рави ш д а у н у м л и й ўлга кўй и ш н и т аъ м и и л аш и керак.
М е х л а ттаъ л и м и н и р еж ал аш ти р и ш вакти л а куйидаги расм и й х у ж ж а тл ар ту зи б
чикилади:
1. М е х ла т б ў й и ча яри м йилга м ўлж ал л ан ган , иетиқбол т а қ в и м и й м авзу реж а.
2. М е х н атн и н г хар б и р ту р и б ў й и ч а ярим йилга ёки бир й и л га м ў лж ал л аб
ту зи л ган ўкув иш лаб чикариш и ш л ар и н и н г рўйхати.
3. Т аб и н й -и л м и й ц и к л д аги ф ан л ар н и н г йи гм а-м авзуи й реж а, унда 
ф ан л ар ар о
б о гл ан и ш л ар акс этиш и лози м (ярим йи ллик ка м ўлж аллаб тузн лад и ).
4. А н и к м авзу ёки уни ки чи к б ў л и ш и ю засидан б атаф еил м атнга эга бу л ган д ар с 
реж аси.
М ехн ат таълим и бўйнча б атаф еил и ш лаб чикилган так в и м и й -м ав эу и й реж а 
д а с т у р
асоси д а 
ў к и т у в ч и н и н г 
м аш гу л о тга 
тай ёр л ан и ш и д а. 
ай н и к са д а р с н и н г 
р еж аси н и ту зи б чикиш да. ч е ҳ п а т о б ъ ектл ар н и тан л аш д а ва м аш гу л о тл ар н и зар у р
н ар сал ар би лан б о й и ти щ д а у н и н г и ш ини анча о сон лаш ти рад и .
М е х н а т т а ъ л и м и б ў й и ча так в и м и й -м ав зу и й реж а д ас ту р а со си д а ярим йилга 
М);;тжаллаб и ш лаб чикилад и. Р еж а ў қ и ту в ч и ла р н и н г м етод б и р л аш м аси д а кў р и б
ч и ки л и ш н , ту за ти ш ла р ки ри ти ли б, м у ло х а зал ар хи собга о ли н и ш и керак (агар бундай 
ту за ти ш ла р
ва 
м у лохазалар 
м авж у д бўлса), ш ундан кейин 
К Х К
ва 
м актаб 
д и р е к т о р л а р н и н г т а с д и г и га такд и м эти лади .
Т ак ви м и й -р еж а р еж алар х,ар хил м ех л ат ту р л ар и (ёгоч н и иш лаш , м етал л га иш лов 
б ери ш , ки ш л о к хўж али к м ех н ати ва х о к азо л ар ) учун ап о х и д а-ал о х и д а т у зи б чикилади.
10.2. Ўкув устахоналардаги буюмлар рўйхати
Ў куп -и ш лаб чи кар и ш и ш л ар и н и н г рўй хати ярим йилга ёки б и р й и лга м ў лж ал л аб
ту зи л ал и . Уни и ш лаб чи ки ш да ў қ и ту в ч и ла р ва устахон а м уди ри , и ш л аб чикариш
т аъ л и м и ўк и ти л ад и ган м ак таб л ар д а, К Ҳ К лард а эса бу иш га иш лаб чи кар и ш таъ л им и
б ў й и ча илм ий б ўли м м удири \ а м кўш илади.

---

Р ўй хатп и и ш лаб чикиш учун KLX.K ва м актаб б у ю р тм ал ар и . ота-чиқ қилувчи ва 
ога ли к д аги таш к и л о тл ар н и н г ва х ом и йлар ту р л и и н вен тар ва и ш лайдиган техн и кави й
м оделлари , таж р и б а кўрсати ш ва ўкув хо н ал ар н и ж и хозлаш учун зарур бўлади ган
асб о б л ар ва кў р сатм а-кў л л ан м ал ар , м ех н ат б ў й и ча м аш гулотлар учун керакли 
асб о б л ар ва м ослам аларн и тай ёр л аш учун берали ган б у ю р тм ал ар м ехн ат о бектлари 
х и зм ат килиш и мумкин.
Бу бую ртм аларн и кабул килиш ва кўри б чикиш тар тиб и к уй и даги ча бўлнш и 
м ум кин: м ар т-ап р сл д а устахон а м удири ю кори да ай ти б ути лган таш к и л о тл ар н и н г 
рах б а р ла р и д ан , 
м актаб 
у стах о н алар и
учу н
келаси 
йилга 
бу ю р тм ал ар н и н г 
м авж удли ги н и ан и клай ди . К Х К
ва м актаб ўки ту вч и ла р хон аси да ана ш у вақтда 
ў к и ту в ч и ла р га каратилган м урож аат оси б қўйиб. ун да ту р л и б у ю м ларн и тай ёр л аш га 
о и д ўз б у ю р тм ал ар и н и ўйлаб кўриш ни сўраш м аксадга м увоф икд ир.
М а к таб . К Ҳ К ва б о ш ка таш ки л о тл ар д ан кабул килиб оли н ган бу ю р тм ал ар н и н г 
к о н стр у к ти в ва т ех н о л о ги к м азм ун и, м у р ак к аб л и ги ҳ ам д а м ех л ат таъ лим и дас ту р и га 
м у в о ф и к келиш и нуктаи назарид ан тах л и л қ и ли б кўрилади. У лардан ан а шу 
тал аб ла р га ж аво б б ер м ай д и тан л ар и б у ю р т м а яи га кай тар и л ад и ёки д арсдан таш қ ар и
м а ш гу л о тл ар вактид а баж ари лади .
Бу борад а, янги иш о б ъ ектл ар и д а м уайян оп ер ац и ял ар б у й и ч а м ех л ат усуллари 
ян ад а так о м и л л аш ад и , бу эса м ех л ат кўни км алари ва м алакалари н и тарки б то п ти р и ш
қ о н у н и яти га тўла мос келади.
У к у в-и ш ла б чи кари ш иш лари рўй хати ў ку зч и л ар м ехн ати н и ф ак ат бутун 
м ах су л о т ёки д ет ал х аж м и д а эм ас, балки у н га кирациган хар б и р оп ерац и я бў й и ча 
катъий хисобга о л и ш ва вакт \а ж м и н и н о р м ал лаш тир и ш н и гакенм лаш ни назарда 
тутади.
Бун и н г а ф зал л и ги ш убхаси зди р, б и р и н чи яан . У ку вч и н и н г ўкув устах о н аси д аги
м еҳн ат ў з характери ж и хати дан и ш лаб чи қари ш даги и ш чи н н н г м ехнатига як и н л аш и б
колади. Д ем ак. ў к у в иш лари н и м ун тазам рави ш д а р еж алаш ти ри ш , ўқ у вч и л ар н и н г 
и ш лаб чи к ар и щ д а ги м ехн ат ж ар аён и га тез ки ри ш и б кетиш ини таъ м и н л ай д и , 
и ккинчидан н о р м ал лаш тир и л ган м ех н ат ў қу вч и га вакт о м и лли ги ни хисобга олиш ни 
ў р га тад и , бу эса м ехн ат ун ум дорли ги н и о ш и ри ш йўлларидап биридир. Ш у м у н о саб ат 
билан у м у м ан б утун бую м учун б ери лган ум ум и й вакт норм аси у к у в ч и л ар н и н г ўз 
о лди лари га 
кўй и лган вазиф алари н и б аж ар и ш учун б утун кучларни саф ар б ар

---

ки ли ш ларни и таъ м и н л ам асл и ги н и ай ти б ўтнш ксрах. К ўриб чи ки лаётгаи рў й х атд а 
илгари 
ўзл аш ти р и л га н
оп ер ац и ял ар н и
м у стах кам л аш га 
сарф лан ган
вак ти н и н г 
бирм унча қисм и н азарда тутилади.
Т аълим устахой алари учуп б у ю ртм аларн и й и г и т вактида чекланган м и кордаги
ж ар аён л ар н и
галаб киладиган ту р л ар и ж уда 
кўп б ў л и б қагъи й б аж ар и л и ш
м у д д атл ар и н и тал аб ки лади ган бую м ларн и тан л аш га кизи км асли к к ер ак. Бунд ай 
холда ў ку вч ил ар м ехнати узи н и н г таъ л и м м аксад и н и йўкотиш ва соф и ш л аб чикариш
эхтиёж пга ай лан и б қо л и ш и мумкин,
Бундай таш ки ли й иш лар ўкув устах о н а ла р и д а олд и н д ан р еж алаш ти ри лган ў к у в
ж араёни 
си ф ати д а 
ам алга 
01
нири лади . 
У кув 
й и л и и и н г хар 
қ ан д ай
вакти д а 
б у ю р тм ал ар бери ш м е \н а т ва касб таъ л и м и ти зи м и н и н г б уэи ли ш и га ва б о ш қ а
тар б и я ви й тавсиф д аги кам чиликларга с аб аб б у л и ш и м умкин. Т ан ла б ол и н ган
бу ю м л ар ў к у в -и ш л аб чи қ ар и ш л ар и н и н г рўй хвти га киритилади ( ж адвап). Ҳ ар б и р
бую м га чи зм ал ар ва тех н о л о гик хари талари и ш лаб чикилиб, улардан б у ю м л ар н и н г 
м азм уни ҳ а р хил тар зд а дет ал ла ш т и р а ли (таъ л и м н и н г б ош лан ги ч д ав р и д а тўли қ, 
кейинги д авр л ар д а кисм ан) анна шу бую м ларн и н г н ам уналари тай ёр л ан ад и ва 
таж р и б а асоси д а ул ар га кетадиган вак,т х аж м и белги лан ади .
Ж а д вал д ан
кўри н и б 
ту р и б д и к и
м ехн ат 
асоси д а 
ва 
ун и н г 
ж ар аён и д а 
тай ёр л ан и ш лозим булган б у ю р тм ал ар (ў р гам чи к ) и ш лар бутун лай б ў л м ай д и , Бу 
там ой и л КХ К ва м ак таб д а м ехн ат таъ л и м и га қўйи лади ган тал аб ла р б и л ан гўла —
тў к и с м у во ф и қ л аш ти р и л ад и . КХ К ва м ак таб н и н г о т а л и қ қ и л у вчи о т а л и қ д а г и
ко р х о н ан и н г эх ти ёж л ар и учун ф ой дали б у ю м л ар тай ёр л аш
ў қ у в ч и л а р и и н г м ех л ат 
гаълнмига кн ж қ и ш и н и ўз м ехнатлари н ати ж ал ар и н и ва м охи яти н и курадилар.
Ў қу вч и ла р н и н г 
ўзлаш ти ри ш и м ў лж аллан ган м ехн ат ж а р аён л ар и н и н г кўри б 
чикиш р ўй хати да б у ж араён лар асосан тех н о л о ги я б е л ги си га 
қ у л ай л и к там о й и л и н и
х и со б га о л ган х о л д а ж о й л аш ти р ил ад и . бу эса б у ю м л ар н и ў к у в ч и л ар учун иш
о б ъ ектлари н и тап лаш н и осон лаш ти ради .
У ку вч и ла р н и н г р еж алаш ти ри лган
бу ю м л ар
рўй х ати н и тай ёр л аш ж араён и д а 
ў )ла ш ти р ган
м ехн ат 
усуллари 
ва ж араён лари м унтазам м у стахкам лан и б
боради л екин бу и лгари ў злаш ти ри лган н ар сал ар н и соф м еханик тар зд а такр о р л аш
ки соблан ад и . 
И ш о б ъ ектлари д а м уайян о п ер ац и ял ар бўй и ча м ех л ат усуллари
т ако м и л л аш ад и . бу м алакалари н и тар к и б т о п ти р и ш га
тў л а 
мос 
келади. 
Бунинг

---

аф тал л и ш ш убхаси зди р, ўқ у вч и н и н г ўқув устах о н аси д аги
ўз иш лаб чи кари ш даги
иш чинимг м еҳн ати га яқ и н л аш и б кол и шин и таъ м и н лай ди . Д е м ак ўкув иш ларини 
м унтазам равиш да 
ч и қар и ш д аги м ехн ат 
тез 
кириш иб 
и кки н чи дан
норм аллаш тири лган
ў қ у в ч и га
хисобга 
оли ш н и
ў р гатаДи - 
Ш у 
м уносабат 
ум уман бутун бую м учун бери лган ум ум и й вакт норм аси уку вч ил ар н и н г уз 
олди лари га кўйилган вазиф алари н и б аж ар и ш учун бутун кучларни саф арбар 
ки лиш лариии таъ м и н л ам асл и ги н и ай ти б ўтиш керак. К ўриб никаётган рўйхатда 
илгари узл аш ти р и л ган о п ерац н яларн и м устах к ам л аш га сарф лан ган би рм ун ча кисм и 
назарда тутилади.
М еҳи атга сар ф л ан ад и гап вак,т норм аси б ош ка ом и лларга: уку вч ил ар н и н г м ехнат 
таъ лим и бўйича т ай ёр гар л и к дар а ж ас и га, ўқув устах о н а ла р и н и н г м атериаллари билап 
таъм и н лаш н га, б огликд и р. Бундай холда о б ъ ектларн и тай ёр л аш учун сарф лан ади гап
вакт н орм аларни а н и к л аш н и н г таж р и б а — стат и сти к а м етодига м урож аат килгани 
ях ш и р о к чунки б у м ето д ш арои тда ук у вч и л ар н и н г и ш ларини о п ер ац и ял ар б у й и ча 
хоном етраж килиш га асосланган.

---

E
8Z
М аталлга 
иш лов 
бериш
устахонасида 
укув 
иш лаб 
чиқариш
иш ларининг тахм иний 
руйхати 
асосида 
м еҳнат 
операциясига 
к е п а н вақт (V синф да)
V синф
V Iс и н ф
р
е
ж
а
л
а
ш
т
и
р
и
ш
ши*й
и>
1
а
=;
X
О
i_
г
К
и
р
ки
ш
ва
б
о
р
л
о
к
б
и
л
ан
т
е
ш
и
ш
X
5
«