М е ҳ н а т т а ъ л и м и ў Қ и т и ш м е т о д и к а с и

учун
барча шароитлар 
яратилиши керак.
Бу борада мехнат таълими ўқитувчиси — дарс режасини ёэишга куп вакт 
сарфлайди. Лекин кўпгина дарс ражалари ў.ч тузилишига кура бир-бнрига бу режадан 
машгулотда фойдаланиш унчалик қулай бўлмайди. Шу сабабли дарс режалари! ш 
намунавий схема бўйича махсус карточкаларда тайёрлаш хар гал уни мазкур 
машгулот учун зарур бўлган маълумотлар билан тўлдириш максадга мувофикдир.
Педагогик кобилиятли мехнат таълими ўкитувчи шахсига хос булган бир канча 
сифатларни унинг ақл-заковати, иродаси. хиссиётлари характерига хос ва бошка 
хусусиятлардан таркиб топади. Бу хусусиятлар туфайли кобилиятли мехнат гаълими 
укитувчи муваффакиятли ишлайди ва уни оз мехнат сарфлаб. катта натижага зришади. 
Таълим-тарбия ишига бўлган кобилият тугма кобилият эмас, одам табиатидан шу 
кобилият куртакларини олади.
Мана шу куртаклари лаёкат дейилади. Лаёкат шахснинг онги. фаолияти 
жараёнида ривожланади ва кобилиятга таянади. Мехнат гаълими педагогик 
фаолиятни эндигина бошлаган ёки ўкитувчи хали яхши натижаларга эриша

---

олмаслиги мумкин. Бунииг сабаби унда педагогик кўникмаси ва малаканинг етарли 
бўлмаслигидадир. Агар мечнат таълими ўкитувчи чавас билап акл юритиб. астойдил 
ишласа, бунда куникма ва малака албатта пайдо булади.
Мечнат таълими укитувчи ўкувчинипг ички дунёсини тушуниши, яхши псичолог 
булиши. ўқувчини кизиктира олиши, ўку» матсриалларини тушуптира билиши, 
ўкувчининг билимларини тугри бачолай олиш. болаларга ижобий, тарбиявий таъсир 
кўрсатиш, ўқувчилар жамоасииннг мечнатпни ташкил этиб, уларга рачбарпик қила 
билиши, педагоглар! а хос одобга эга бўлиш. чар бир ўкувчи билан алочида-алочида 
муомалада бўла олиши керак. Шупдагипа у кобилиятли ўқитувчи чисобланади.
Илгор мечнат таълими ўқитувчининг ijiaxcw педагогик кобилиятларпинг юксак 
даражада ривожланганлиги билан характерланади. Бу кобилиятларнинг болаларга 
таълим ва тарбия беришида, юқори натижаларга эришишга ердам беради. Болаларга, 
педагогик мечнатга мечр кўйиш, болалар жамоаси билан ишлаш ва бирга бўлишга 
чойиллик мечнат таълими ўкитувчилик касбининг зарур шартидир. Мечнат таълими 
ўкигувчининг болаларга мечр қўйиши. улар билап педогогларга муомилада бўлишдан, 
уларга нисбатан бўшанглик, марчаматлилик ва кўнгилчанликка айланиб кетмайдиган 
диккат-эътибор, чамда дўстопа муносабатда булишда ифодаланади. Афсуски, чамма 
мечнат таълими ўкитувчилар чам шундай сифатларга эга эмаслар. Баъзилар 
педагоглик 
касбини тасодифан таплаганликларини 
мактаб билан болаларни 
ёктирмаслигини яширмайдилар.
Айрим мечнат таълими ўкитувчилари чам борки, улар мактабда ишлашга 
идроксиздирлар: улар зачар, серзарда рачмеиз, курук бўладилар. Масалан: ўз ишини 
севмаган дурустгина чисобчини тасаввур килиш мумкин-у, аммо болаларни 
ўкитувчини. гарбиячини тасаввур этиб бўлмайди.Укувчилар жуда кузатувчи бўлиб, 
мечнат таълими 
уз 
ишни 
хкчакикатдан севишни 
ёки 
ўз бурчини 
яхши 
бажарилаётганлигани зийрак укувчилар пайкаб оладилар. Шу муносабат билан 
педагоглар ва психологларнинг аникланган куйидаги фактларга ничоятда жиддий 
ёндошиши керак.
Педагогика институтининг факат педагоглик ишига кизикиши. мойиллиги 
булган кишиларгипа кирмайдилар. Маълумотларга кўра савол-жавоб килинган 
талабаларнинг 49,4 фоизигина ўзи танлаган ўкитувчилик касбига кизикадиганлиги

---

ўқитувчилик килиш истаги борлиги, колганлари институтга тасодифан кириб 
қолганлар.
Педагогик кобилиятлар деб аталаёттан қобилиятлар шахсни ақлий томони х.ам 
иродавий, хиссий томонини хам характерлаб беради. Бу сифатлар хаммасин бир-бири 
билан ўзаро богланган бўлиб, бир-бирига таъсир этади. Биздаги ва чет эллардаги 
кўпчилик тадкиқотчилар ўқитувчилариинг ўқувчиларга муваффакиятли билим 
беришга имкон берувчи дидактик кобилиятларини, унинг энг мухим кобилияти деб 
хисоблайдилар. Қуйидаги кобилиятлар мехлат таълими ўқитувчиларига хам мойил, 
улар кўпчилик тадкикотларда тан олинади:
1. Уқувчи шахсни ривожланишики лойиҳалашга, ўқувчилар билан ишлаш 
методларини танлаб олишга имконият берувчи конструктив қобилиятларни дидактик 
кобилият;
2. Академик кобилиятлар;
3. Перцегттив кобилиятлар;
4. Нутк кобилиятлари;
5. Укувчиларни хилма-хил фаолият турига жалб килувчи ташкилотчилик 
кобилиятлари;
6. Авторитар кобилият;
7. Коммунактив кобилиятлар — ўқувчилар ўқувчилар билан тўгри муносабат 
ўрнатинг. У уларни доимо ўзгарувчи тарбия вазифаларига мувофик равишда кайта 
куриш имконини беради;
8. Педагогик хаёл;
9. Диккатни таксимлаш кобилияти;
I. 
ДИДАКТИК 
ҚОБИЛИЯТЛАР. 
Мехнат таълими 
ўқитувчининг 
ўкув 
материалларини укувчиларга тушунарли килиб айтиб бериш, ўқувчилардан мустакил 
равишда фаол-актив фикрлашга кизикиш уйготиш кобилияти.
Ўкитувчи зарурат тугилганда мурраккаб материални соддалаштира олади, 
тушунарсиз ноаник нарсани тушунарли кила олади. Укувчиларни психологиясини 
хисобга олиб бориш шу қобилиятларга асос килиб олинади. Қобилият мехнат 
таълими ўқитувчиларни тайёргарлик даражасини нимани билишларини, нимани 
унутиб қўйганликларини тасаввур этади.

---

Кобилият мехлат таълими укитувчи материални баён этиш жараёнида 
укувчиларни
Қандай ўзлаштирганликларини катор белгилар асосида тўгри аниклаб олади, 
зарурат тугилса, баён килиш усулини ўзгартиради.
П. АКАДЕМИК КОБИЛИЯТЛАР - фаштиш тегашли сохаларга оид (математика, 
физика, биология, адабиёт ва хоказоларга дойр) кобилиятлар.
Бундай кобилиягга эга бўлган укитувчи фанини ўкув курсини хажмигина эмас, 
балки анча кенг ва чукуррок билади. Уз фани материалини ипидан-игнасигача билади, 
кизикади, хеч бўлмаганда оддийгина тадкикот олиб боради.
III. 
ПЕРЦЕПТИВ 
КОБИЛИЯТЛАР. 
Мехнат 
таълими 
ўкитувчининг 
тарбняланувчиминг ички дунссига кира олиш кобилияти, укувчиларни рухий 
колатларини жуда яхши тушунилади. Укувчиларни дарега тайёр ёки тайёр 
эмасликлармни кўзидан билади.
IV. НУТҚ ҚОБИЛИЯТИ — нутк ёрдамида, мимика, воситасида ўз фикри 
мушохада хис тунгуларипи аник ва равшан ифодалаш кобилияти. Бу ўкитувчилик 
касбининг энг мухим кобилиятларидан биридир. Бунда ахборотии ўкитувчилардан 
ўқувчига ўтиши асосан иккинчи игнали сўз характерида бўлади.
Қобилиятли мехлат таълими ўкитувчини нутки дарсда хамиша укувчиларга 
каратилган бўлади. Укитувчи янги материални ўкувчидан сўраётганда қам, унинг 
нутки хамиша гапираётган нарсага қизикаётганлиги билан ажралиб туради.
V. ТАШКИЛОТЧИЛИК ҚОБИЛИЯТИ. Укувчилар жамоасини уюштириш, 
жипелаштириш, мухим вазифаларни хал этиш, рухлантириш кобилиятлари. Уз ишини 
тўгри режалаштириш, вактни бой бермаслик, тў|ри дарсни таксимлаш, белгиланган 
муддатда у.чгуриш хусусиятлари ортиқча вакт сарфлаган холларда, уста тажрибали 
ўкитувчи дарс режасини ўзгартира олади.
VI. АВТОРИ'ГАР ҚОБИЛИЯТ. Ўкитувчнлар укувчиларга бевосита хиссий 
иродавий таъсир кўрсатиш ва обрў козониш кобилияти. Авторитар кобилиятлар 
укитувчи 
шахсий 
сифатларининг бутун бир 
комплексига, унинг 
иродавий 
сифатларига (дадиллиги, чидамлилиги. катъийлиги, талабчанчанлиги ва хоказоларга), 
шунингдек ўкувчиларга таълим ва тарбия бериш масъулиятини хис этишга боглик 
бўлади.

---

Айрим угил болалар мечнат таълими ўкитувчиларнинг қўполлик билан муомила 
килишларини ёктирмайлилар, уларга мажбур килмай, осойишта, расмиятчиликсиэ 
талаб кила оладиган ўқитувчилар ёқади, уларни чурмат киладкпар.
Мечнат гаълими укитувчи бир сўз билан айтганда, болаларни ўчига жалб килиб 
олсинки, болалар қулок солмай иложи йўк десинлар. Illy билан бирга укувчилар 
бўшанг ўкитувчиларни қоралайдилар, хурмат килмайдилар. Унинг канака олам 
эканлигини тушунтириб бўлмайди, бир қарасанг чеч нарса талаб килмайди, жуда 
бўшанг уни кўр| анингда уйкинг келади
УП._КОММУИИКАТИВ 
КОБИЛИЯТ. 
Болаларга 
аралашиш 
кобилияти, 
укувчиларга турли ёндашиш йўлини топа олиш, педагог ик муносабатлар ўрнага олиш 
педагогик кобилиятларининг мавжудлигидир.
Мечнат таълими ўқитувчининг 
ўқувчиларга нисбатан ачлокий-тарбиявий 
ачамияти катта. Назокатли ўкитувчи болаларга илтифотли ва самхур булади. Уларни 
психологик хусусиятлари билан чисоблашади. Ҳар бир ўкитувчи, качен бўлмасин 
ўкувчиларнинг ижобий ва салбий сифатларини бачолайдилар. Яхши сифатли. 
адолатли мечнат таълими ўкитувчиларни биринчи ўринга кўядилар. Айрим 
ўқитувчилар адолатсич ва воксани тушуниб етмасдагг туриб иш тутади.
Vm. ПЕДАГОГИК Х.АЁЛ. Уз чаракатлариншгг окибатларини олдиндан кўрншда 
ўқувчининг келгусидв кандай одам бўлиши чакидага гасаввур билан боглик бўлган 
шахсни тарбиялаб стиштиришда, гарбия.панувчини кандай фазилатларини гараккий 
этишини олдиндан айтиб бера олишда ифодаланадигап махсус кобилият.
Бу кобилият педагогик тарбиянинг кудратига, одамига ишониш билан боглик 
булади.
IX. ДИҚҚАТНИ ТАҚСИМЛАШ ҚОБИЛИЯТИ. Ўқувчи учун диккатини барча 
хусусиятлари, хажми. кучи, курувчилиги, ирода кила олиши чам мучимднр. Дикқатнп 
айрим бир вактд;* кила олиши чам мучимдир. Диккатни айрим бнр вактда 
фаолиятнинг бир канча турлари ўртасида тақсимлаш кобилияти мечнат таълими 
укитувчинииг иши учун алочида ачамият касб этади Кобилиятли тажрибали 
ўкитунчи (ёки ўкувчиннш фикрнни) дикқат билан чъгиборда гутади. толикишмн. 
чътиборсичлик, тушуимаслик аломатларини хушёрлик бнлан кучатиб боради, барча 
интизом бучилиш чолларини эътибордап кочирмайди. ничоят ўч шахсий чатги- 
чаракатларини кузагиб боради. Тажрнбасиэ бугтдай укитувчи куиинча материални

---

баён ки ли ш га б ер и л и б кетиб, шу вакт ичида у кувч иларн и эъти бордан четла 
колди рали , и азо р а г ки лм ай куяди, б о р д н ю , укувчиларн и ди қкат билан к у зати ш га 
\а р а к а т қилса, баён килиш калавасиии й ўкоти б кўяди.
М ана 
б и з 
ю кори да 
м ечнат 
таълим и
ўқи тувчи ни н г 
асосий 
педагоги к 
коб и л и ятла р и н и
кў р и б
чикдик. 
У ки тувч и д а 
бу 
коби ли ятлар 
би лан
би рга 
м сч н атс евар л и к хусуси ятлари чам б у л и ш и ш арт. И ш чанлнк, яъни кўп ва сам арали
м ечнат кила би ли ш . ўткази лади ган чар бир тад б и р га п у х та тай ёрлан и ш ў к и ту в ч и ли к
ф ао л и яти н и н г 
м учи м
ш артидир. 
П ед а го ги к
коби ли ятни
р и ао ж л ан ти р и ш д а 
ўки ту вч и ли к касб ига кизикиш . чавас катта р о л ь ўйнайди. А слини олган д а одам даги
бу ки м м атли си ф атл ар би р-би ри га узви й богликли р.
М ечн ат гаълими укитувчининг би ли м и капчалик кеш ва чукур б ў л са, унда 
у к увч иларга ш у би ли м ни бер и ш иш тиёки ш уичалик зўр бўлади. Бундай ў ки ту вч и эн г 
яхш и педагог ч и со б л ан ад и , уларн и н г кўп чи ли ги ўз ф ан и н и н г усталари м етод и стлари
бўли б колади.
Э нг а в в ал о м еч н ат таъ л и м и ўқи ту вч и ўэида педагоглик қоб и л и ят и н н н г кандай 
хислатлари б о р л и ги н и ур га н ш н и кер ак П ед агоги к лаёкат эса м асалан. ў ки ту в ч и н и п г 
п ед аго ги к ф ао л и яти н и , яъни б о ш к ал ар н и севи ш га зарур саб р-токатга эга бўл и ш и д а 
кўринади.
У Қклувчилар ўзл ар и н и педагоги к ф ао л и яти га лаёкатли деб, чи соб лам ай д и лар, 
шу ф ао л и ят йўлидан кетад и лар. С и н ф лард а д арс берали ган энг таж ри бали п едагоглар 
д и р ек то р буй ругн била!г синф рач б ар л ар и к и ли б тайинланади.
М ечн ат таъ л им и укитувчи — тар б и я ч и н и н г ўку вч ил ар и билап олиб борадиган 
иш и узи га хос х у су си ятга эга. У ў к у в ж ар аён и учун чам укувчилар билан о л и б
б о р и л ад и ган барча тарб ияви й иш у ч у н чам б ар о б ар ж ав о б беради М актаб остон асига 
би ри н чи бор калам кўйган болалар учу н ўқи тувчи уларни ф ан ол ам и га о ли б 
кирадиган, агр о ф -м у ч и тд аги м у р аккаб чоли саларн и гўгри туш ун и б о л и ш га ёрдам
б ер а ли ган . улар учу п япги булган ж ам о а д а яшаигга ва м ечн ат килиш га ў р гатадиган 
бош м у р аб б и й , энг яқип киш и бўли б колади. У к и ту вч и н и н г д арсдаги ф аоли яти ягона 
ва м аж б урий укув д асту р л ар и би л ан катьий б елги лан са. синф дан таш к ар и иш га 
уки тувчи би лан у к у в ч и л ар о р аси д а ги м у н о саб ат эрки н булади. С и н ф д ан таш кари 
иш га о и д м у н о саб атл ар чам кучга ки ради .

---

Т ак л и д и й л и к . 
к а тт ал ар га иш ониш
у к у в ч и л ар га 
хосдир. 
М ехнат таълим и 
укитувчи д о и м о б о л ал ар о р аси д а бўлиб, ў з х атти -х ар ак ати н и назорат к и ли б борад и, 
ў з 
н утки н и
кузатади
ва 
х у лк-одоби
б и л ан
б олап арн н
ж ам оад аги
ўзаро 
м у н о саб атл ар и и н г м уайян н о р м ал ар н га риоя ки л и ш га даъ в ат этади. М ехнат таълим и 
ў ки ту вч и кўп н ар сал ар н и м устакил б аж ара ол м асл и ги т у ф ай л и ўки ту вч и -тар б и ячи
киэикарли и ш л ар н и н г таш к и л о тч и с и ва иж рочи си роли н и б аж ари ш га тў гр и келади.
У к и ту в ч и -та р б и яч и н и н г 
иш и 
вазиф аси
ж уда 
ран г-баран г. 
У лардан
энг 
м ухи м лари куй и д аги лар д и р :
- Б о л ал ар т ар б и яв и й ж ам о аси н и таш к и л этиш ва яратиш ;
- Ў к у в ч и ла р н и ў р га н и ш ва у л а р би л ан якка та р т и б д а иш лаш ;
- Х и л м а-х и л
си н ф д ан
таш к ар и
и ш ларни 
таш ки л 
этиш
ва 
утказиш
(тар б и ян и н г б ар ч а й у н али ш лари б ў й и ча);
- У к у в ч и ла р н и н г б и ли м , куникм а ва м алакалари н и ош и ри ш ;
- Ф ан ў к и ту в ч и л а р и ў за р о х ам к о р л и к д а иш лай ди лар;
- О т а-о н ал ар ва ж ам о а тч и л и к би л ан иш лаш ;
- У к и ту вч и л ар н и и ж ти м ои й ф ой д али м ех н атга б ў л аж ак касбни танлаш
и ш л ар и га ж ал б килиш .
М ех н ат у к и ту в ч и н и н г си н ф ф ао л и яти д агн вазиф алари:
У м у м та ъл и м м ак таб л ар и н и н г Н изом и (у стави )д а баён кили н ган . С и н ф рахбари
ў з синф идаги ў қ у в ч и л а р и н и н г таъ л и м -тар б и я ж ар аён и . яъни д ар слар д авом и д а хам да 
д арслард ан кей и п ги ф ао л и яти н и н азо р ат ки ли ш га м асъ улди рлар.
С инф р ах б а р и т ар б и яв и й и ш и н ин г м азм уни куй и даги асосий б ўли м лардан
иборат:
- та р б и я н и н г барча й ун ал и ш лар и б ў й и ча иш о ли б б о ри б. ў қ у в ч и л ар н и н г ф аол 
хаётий т ай ёр гар л и к л ар и н и т а р к и б топ ти р и ш ;
- о та-о н ал ар . ж ам о а тчи л и к би лан иш лаш ;
У китувчи в а си н ф р ах б а р л а р и н и н г ў қу вч ил ар би лан о ли б б орали ган иш 
ш акллари ж уда хи л м а-х и л :
- си ёси й ах б о р о т ла р :
- огзак и ж у рн аллар;
- эртаклар;
- кеч а ва учр аш у вл ар ;

---

- б ел л аш у в л ар ва тан л о вл ар ва х к .
С и н ф р ах б а р и н и н г иш ила си н ф билан и ш л аш н и н г ф акат у н и н г ў зи га хос б у л ган
ш акли бор — бу м ак таб д а си н ф со ати деб атал ад и ган си н ф р ахб ари со ати д и р .
С и н ф соати — си н ф рах б а р и н и н г си н ф даги барча у ку вч ил ар б и л а н ш ахси й
м улокотда бўли ш со ати д и р . С ииф со ати д а тар б и я н и н г етакч и м етод и и ж ти м ои й
онгни ш акл л ан ти р и ш м ето д л ар и н и н г тар к и б и й кисми хи соблан м и ш сухбатди р.
С и н ф рах б ар и си н ф со атл ар и т и зи м и н и ал б а т та реж ал аш ти р ад и , у л ар н и н г 
м авзуси н и б ел ги лай д и . си н ф га б ери лад иган савол м атн и н и , педагоги к вази я тл ар н и
ўйлаб кўради.
У китувчи хам си н ф рахбари \а м си н ф х у ж ж а тл ар и н и н г тўгри ю р и ти ли ш и га 
ж авобгарди р.
Т ар б и яви й иш ни реж ал аш ти р и ш н и н г и с ти к б о л л и ва кундалик ш ак л л ар и д ан
ф о й д ал ан и л ад и , о ли б бо р и л аётган иш эса м ун тазам х и со б га олинади.
9.3. 
Мехнат таълими 
бўйича таквимий-мавзуий режа
Т аъл и м м у ассасал ар и н и н г илгор иш т а ж р и б аси ш уни тасд и к л а й д и к и , м ех н ат 
таъ лим и б ў й и ча р еж ал аш ти р у вчи хуж ж атлар ўкув ж а р аён и и и н г хам ма т о м о н л а р и н и
хисобга о л ган х олд а ту зи б чикиш и керак. Р еж ал аш ти р и ш д а ана шу то м о н л а р д а н
б и р о р гаси га эъти б о р б ер м асл и к ўкитувчи иш ида ж и д д и й н уксонларга с а б а б б ули ш и
м умкин. М асалан . агар так ви м и й -м авзу ви й р еж ага (ж ад в ал га каралсин) « Т а ъ л и м н и н г 
гаш килий 
ш акллари ». 
«Таълим
м ето д л ар и н и н г 
рўйхати» 
деган 
б ў л и м ла р
к и ри ти лм аган б ўлса ва уки тувчи ўкув м атер и ал и н и н г кайси қисм ини кан д ай м е т о д
билан у к увч иларга етк ази ш н и ва бунда кандай таш к и л и й ш аклдан ф о й д ал ан и ш н и
ўй л аб кўрм аган б ў л са. у холда таб и и й ки , бундай ў к и ту в ч и н и н г м аш гулотлари б и р
хилда зери карли ўгади ва кам сам ара беради. У н и н г м азм ун и 1— иловада а к с этган.
Бу хол кўри б чи к и л аётган р еж ан и н г б ош ка б ў л и м ла р н га хам таал у к л и б у л и б , 
уларда бел ги ла н ган б у ю м л ар н и тай ёрлаш учун т ех н и к ав и й ва т ех н о л о ги к х у ж ж а тл ар
рўй хати албатта акс этган (ўки тувчи си т о м о н и д ан о л д и н д ан тай ёр л ан ган ) б ў л и ш и
лозим . М а ъ л у м к и , м ех н ат таъ л им и д ас ту р и д а м ав зу л а р ки чи к м авзуларга ва д ар с л а р га 
б ў л и н м ай д и ва у л ар д а с о атл ар м икдори аж р ати б кў р сати л м ай д и . Бу иш ў қ и ту вч и га 
ю кланади. У ум ум и й м авзу хар б и р м аш гу л о т учу н ў к у в м атер и ал и н и н г х аж м и н и
ш ун дай т а к с и м л а б чи қад и ки . бу м атериал м азм ун ж и х а т д а н хам , ш акл ж и хатдан хам
м антиқан ту гал ла н ган б ули ш и керак. Т Т Т у би лан б и р га ўкитувчи аж р ати л га н кичик

---

м авэулардан \ а р би ри га ки ради ган ў к у в м атер и ал и н и н г тавсиф и ва м азм унига мос 
к еладиган ном б ер и ш и керак.
Т ак ви м и й — м авзу ви й реж ад а ам али й — л аб о р ато р и я и ш л ар и н и н г рўйхати албатта 
б ерилиш и л о зи м . зарур асб о б — у скун алар, м атер и ал л ар , ху ж ж атл ар ана ш у рўихатга 
м у во ф и к р ави ш д а ки р и ти л ад и ва тай ёр л ан ад и .
Бундай 
р еж ад а 
ў р гани л аётган
тех н о л о ги к
ж араён ларн и
ўзлаш ти р и ш н и н г 
сам арали б ў л и ш и н и т а ь м и н л а й д и га л м ах су с м оел ам ал ар н и к У Р еа тм а сд ан У тиб 
булм ай ди (у ла р о л д и н д ан т ай ёр л аб кўй и ли ш и лозим ).
А й ри м м ето д и стл ар м авзу реж ан и н г со д л ал аш ти р и л га н
схем аси и н ёклаб 
чи қм окдалар. У л ар бу иш ни энди бош лаётган ф ао л и ятл ар и н и хи собга олган д а 
ў қи тувч и ни м у х и м . леки н кўп вакт та л а б к и лад и ган тай ёр гар л и к иш н и нг уддаси дан
чи қм ай ди лар, д е б т у ш у н ти р м о к чи б ў лад и лар. Л екин иш ни р еж ал аш ги р и ш н и \а р
кандай с о д д ал аш ти р н ш ёки етарли дар а ж ад а ан и к р еж ал аш ти р м асл и к. м аълум ки, 
таъ лим ж ар аён и н и таш к и л эти ш н и н г б у зи л и ш и га ва таъ лим и ш ида си ф атн и н г 
пасай и ш н га х ам д а н у к со н л ар со д и р б ўли ш и га о л и б келади.
Т акви м и й — м авзу р еж ан и ту зи ш вакти д а ўки тувч и ўкув — и ш лаб чикариш
иш лари р ў й х ати га кандай м е х л а т о б ьек тл ар и кирм тилиш и ло зи м л и ги н и олдиндан 
б илиш и керак. Д е м а к , т ак в и м и й м авзу р еж а ўки ту вч и том он и д ан ўқув — иш лаб 
чикариш и ш лари р ў й х атн билан б и р вактда т у зи б чи ки ли ш и лози м , чунки бу 
р еж ал аш ти р и л аётган хар иккала хуж ж ат б и р — би р и га узви й богликд ир.
М е х ла т б ў й и ча т ак в и м и й — м авзуви й реж ан и и ш л аб чикиш ў ки тувч и дан ф акат 
м ахсус гавсиф га эга бў л ган м асалаларн и б и ли ш н и . ю кори м алакага эга бўли ш н и эмас. 
Балки д у р у с т ги н а м етоди к педагог ик тай ёр гар л и к к а эга б ўлм аса, агар у к у в м атериали 
билан ун и н г м азм ун и таъ л и м н и н г таш к и л и й ш акллари ва м етодлари ў р таси д а узвий 
бо гл и кл и кп и
ан и к л аш д а 
ки й н алса, 
у 
м ех н ат 
тў гр и
таъ л им и
бўй и ча 
аник. 
М а ш гулотларн и
таш ки л 
эти ш
ш акли н и
таъ л и м н и н г 
энг 
м аксадга 
м увоф ик 
м етодларн и и ш л аш га м уп аф ф ак б ўлн ш и гумон.
У ки тувчи
т о м о н и д ан
м ех л ат таъ л и м и
бўй и ча 
б ар ва к т 
т у зи б
чи килган 
так ви м и й — м авзу ви й реж а (бу реж а ў қ н ту в ч и н и п г таъ ти л гз чи киш идан оддий 
тузи лган б ў л и ш и ло зи м ) зарур бўлган асб о б -у ск у н а ла р , м атери аллар, кўрсатм а 
кўллан м алар, ўкув ва с ў р о вн о м а ад аб и ётл ар , м сҳ н ат ўкув таъ л им и н орм аларн н и тўгри

---

уткази ш
учун 
зарур 
буладиган 
ад а б и ётл ар
олиш
учун 
у стах о и а 
м у д и р и га 
то п ш н р и л ад и ган ўчига хос батаф еил б у ю р м а тад ан и борат булади .
М ехн ат таъ л им и буй и ча батаф еил иш лаб чикилган так в и м и й -м ав зу в и й реж а 
дас ту р
асоси д а 
у к и ту в ч и н и н г м аш гу л о тга тай ёр л ан и ш и д а, 
ай н и кса 
д а р с н и н г 
рсж аси н н т у
1
иб чи ки ш да. м ехнат о б ьск тл ар н и тан лаш д а ва м аш гу л о тл ар н и зар у р
нарсалар би лан бой и ти ш да у н и н г иш ини ан ч а о сон лаш ти рад и .
М е қ н ат таълим и бўй и ча так ви м и й — м авзуви й реж а д ас ту р асо си д а яри м йилга 
м ўлж аллаб иш лаб чиқилади. Реж а ў қ и ту в ч и л а р н и н г м етод б и р л аш м аси д а к ўри б
чи ки ли ш и . ту за ти ш л а р киритнлиб. м у ло х а зал ар хи собга о ли н и ш и керак (а га р бундай 
ту за ти ш ла р ва м улохазалар м авж у д б у л са), ш у н д ан кейин У П К , К Ҳ К ва м актаб 
д и р ек то р л ар н и ш тасд и ги га тақд и м этилади.
Т эқ в и м и й — м авзувий р еж алар хар хил м ехн ат ту р л ар и (ёгоч ни иш лаш . м еталлга 
иш лов бери ш , ки ш лок хўж али к м ехнати ва х о казолар) учун а л о х и д а -а л о х л д а ту зи б
чикилади.
9.4. Ме*наг таълими дарси режаси
М ех н ат таълим и ю засидан м аш
1
у л о тга тайергарлик кўриш ва ун и н г реж аси н и
тузи ш ў қ и ту в ч и н н н г бутун т ай ёр гар л и к и ш и н и н г якун ловчи бо сқи ч и бўлади. 
У кувчи лар ч е ҳ н а т таъ л им и н и ўзлари ў к и ту в ч и (у стан и н г) ёр д а м и д а т ў л а \а ж м д а
ўзл аш ти р и ш л ар и зам он гакозоси ва уларн и т а р б и я л а ш н и н г н ати ж алари ана шу 
тай ёргарли кп и [!г т ў л и қ ва п ухта б ўли ш и га б о гл икд и р .
У ки тувчи м аш гулотга т ай ер гар л и к кўрар экан , ўтган д а р с н и н г м азм унини 
ў ку вч ил ар то м о н и д ан м устакил ў зл аш ти р и ш и н и ва н аги ж аларн и т ах л и л килиш и, 
у н и н г иж обий ва салб и й гом онларига эъ ти б о р б ер и ш керак. А на ш у тах л и л ва янги 
м авзу в а ж ф а л а р и асоси д а н авбатдаги м аш гу л о тн и н г ўқув м аксади б е л ги л а б оли н ади . 
М а ш гу л о тн и н г м аксади ан и к ва киска б ел гн ла н и ш и : ў к у вч и л ар д а айни ш у д ар сд а 
кандай и лм и й -техн и кави й би л и м ла р . м ех л ат к у н и км алари ва м ал акал ар и тар ки б
то п и ш и л о зи м лиги и ф одалан и ш и ш артлигим и б ел ги ла ган д ан кейин ул ар га м авзуни 
осо н -к и й и н л и ги га кар аб 3 ку н . би р х аф та ёки икки хаф та м у х лат б ер и б м устакил 
холда тай ёр л ан и б к ели ш ларн и таъ к и д л ай д и . К е ла ж ак д а ў тад иган м авзу ю засидан 
м устакил 
тай ер л ан ад и гаи
м атер и ал л ар н и . реф ер ат, л о й и х а ш акллари д а 
эркин 
иф о д ал аи ш и тавсия эти лади . Д а р сн и ў ти ш д авр и д а ўки тувч и ул ар н и тай й рлаб келган 
м атериални ўргани б . тахлил этиб, д а р с н и н г ян ги м анзуси м азм ун ин и Д Т С ва давлат

---

д а с ту р и га узви й бо гл аб таъ р и ф л ай д и . Ш у би лан