М е ҳ н а т т а ъ л и м и ў Қ и т и ш м е т о д и к а с и



Download 8,59 Mb.
Pdf ko'rish
bet36/103
Sana05.07.2022
Hajmi8,59 Mb.
#740343
TuriУчебное пособие
1   ...   32   33   34   35   36   37   38   39   ...   103
Bog'liq
Mexnat ta’limi metodikasi

техник
пжодчилигн намоён булади.
Шундай килиб. укувчиларнинг техник ижодчилик тўгаракларида жиддий 
шугулланнкш учларн ганлагам хунарнн мунаффакняч.чирок на сифачлирок лалллнна 
ердам 
чади 
Техника 
гугаракл.чрп 
"М ш ир 
куллар.. 
Скул 
и
гуллар.. 
). 
"Авномоделчплар" ..Кемамоделчнлар" конструктор на бошка номлар бнлан ташкил 
этилиши мумкин Г»у гугарак.чариииг ташкилотчиларн па р.ч\барлари. ишлаб чикариш


мастер лар на укитувчнлар булпшп мумкин Бунда ryi арикларга кнмларин ечнш пиши 
кандай ташкил чтнш. тўгарак иш ларш тнг натижаларини кандай та шникот ташкил 
кераклигини алохида челатиб ўтишимич лочим. Факат гўгарак ишларини ташвикот 
килншпинг mi маъқулларн (кургачмалн техника ксчалари, техникага багишланган 
олимниядалар, деворий гачеталар. лскииилар, сухбат, конкурс ва \окочо)гниа техника 
кжодлиги тугаракларнга укувчиларнинг кўплаб жалб килиши мумкин.
Саволлар:
1) Мехнат таълимида кандай укитиш шаклчарини биласиз 7
2) Малакали ишчига бириктириб укитиш деганда нимани тушунасиз?
Л) Укитшнни фронтал, чнено, 
якка-якка. 
аралаш шаклари кай вактла 
куллапилади
Таянч иборалар. укитиш шакллари; малакали ишчи; ўкув цехлар.
Мехнат таълимининг ташкилий шакллари:
Мазкур мавзу юзасидан ДТС ва дастури узлаштирнш лозим булган материаллар
1) Масалаиинг концептуал асослари.
2) Амалий машгулог (дарс) касб гаълими сохасидаги митинг асосий шакли.
3) Лаборатория 
ишларида олиб бориладиган тадкикотлар ва уларнинг 
технологиялари.
4) Корхонага экскурсиянм глшкил килиш техналогияси.
5) Мехнат таълимидаги фронтал, звено ва якка холатдаги шакллари уларни 
ташкил чти т технологияси.
ДТС ва дастур юзасидан уддалаши лочим булган ишлар:
1) Мачкур мавзудаги концептуал асосларнпнг шаклланишини маълум молелга 
келтириб. уни таърифлай олишни
2) Амалий машгулотни олиб бориш технологиясини ишлаб чикишпи.
3) Лаборатория ишларида олиб борилалпгаи тадкикотлар максадннн ташкил 
чтилишшш хамда тсхиологиясини ишлаб чпкипши.
Корхонага "жскурсняин олиб борнлалш ан гсхнолшпясими ишлаб чнкншнп.
5) 
Мехнат таълими гнчпмндагп дарсиариииг \а р бир шаклшш модс.ч холатнга 
келтириб, уларни асосллш «а таърнфинн дарс максади бнлан учтшлигипи 
нсботланишни.
111. Мазкур мавзу! а допр магнлар.


I Лмалий машгулот (ларе) мехнатчаълим сохасидаги ишнинг асосин шакли;
Мехнат таълими тичимилаги ларсларнииг хар пир шаклини модсл холатига 
келтириб, уларни асослаш на тэърифини ларе максади билан учвийлигиии 
исбоч ланишни.
III. Мазкур мавчуга дойр матилар.
I Амалии машгулот (ларе) мехнат гаълим сохасидаги ншшшг асосий шакли
Ташкилий шакл легаида укитупчнпипг қўннладнган максадга эршшнлн учун 
ўкувчиларпипг мехнат па укув ишлаб чикариш фаолиятини ташкил этиш ва унга 
рахбарлик килиш усулини тушунмок керак.
Мсхнаг 
таълимининг асосин-ташкилий 
шакли сифатида 
куйидагнлардап 
фойдаланиш мумкин.
1) Амалий мани ло г.
2) Амалий лаборатория тадкикоти.
3) Корхонага экскурсия ўтказиш.
4) Укувчиларнинг машгулоч жараенида 3-4 боладан иборач булган ишлаб чнкиш
5) Укув цехларида ва махсус ажратилган участкаларла укитиш.
6) Укув-ишлаб чиқшп амалиёти.
7) Мехнат машгулочларннн ташкил эчииншнг фронтал, чнено на якка холда ги 
шакллари.
Амалий машгулот жараёнида дастур мавзусининг мазмуни очиб берилган. 
мехнат таълими ва тарбиянинг максадлари па вазифалари амалга оширилади.
Демак. амалий машгулот деганда укувчиларнинг ўқув материалини фаол, онгли 
ва мустахкам узлаипирилгаи максадида мехпаг ўкитувчиси рахбарлигида амалга 
ошириладиган хам жамоа, хам якка холла иш турларини ўч ичига оладиган ўкун 
мехнат фаолиятини аник ташкил тгпшин тушуниш керак.
Мехнат сохасидаги амалий манп'улотлар турли хилда булшли, яъни янги техник 
технологик маълумотларни мечпат операцияларини урганишга. билимларни, мехнат 
куникмаларп 
ва 
малакаларини 
муоачкамлаш га, 
назорат-гскшнриш 
ишлар, 
корхоналарга ткскурснялар утклчиш на кокачоларга багишланган машгулотлар 
пулишн мумкин Лекин укув устахоналарида уткачиладпгап амалий машгулотлариинг 
турлари хилма-хил булпшнга карамасдан, уларнинг чаммаси кунидаии умумий 
галабларнп конднрнш лочим:


1) Мани улпгпиш максади чамда вазифалари аник на ракшам нфодалапгап 
булиши лгкшм.
2) Маии'уло!ипмг таркнбиин дидактик жихатдан кстма-кст (билим куникма. 
малака, мачорат) па ўкун материалининг мазмунига тўлиқ жапоб бсрадигаи булиши 
керак.
3) Амалии ишларнинг объсктнни iуг ри танланиши. ижтимоин фондали кийматга 
зга булиши па ўрганнладш ап мечнат онерациялари па усуллариниш талабларига 
мувофик келиши зарур.
4) 
Машгу.ютнинг 
фойдаланиладиган 
мехнат 
таълими 
методлари 
дарс 
талаблари! а на ўқуи материалиннмг мазмунига тўлик жапоб бериш лозим.
5) Укув устахоналарида мэшгулотннпг ташкилнй-мстодик тузилиши ўқун 
укувчилар билаи жамоа ва якка холда иш олиб боришпи назарда тутиш керак
6) Мечнат таьлими буйича амалий машгулотларда ўтказиладиган таълим ишлари 
тарбиявий тавсифга эга булиши, яъни мактаб ва КҲК ўкувчиларида қайта кўриш 
маънавий сифатларни таркиб топишига ердам бериши лозим.
Мечнат сохасидаги 
амалий 
машгулотлар 
турларинииг 
хилма-хиллигига 
карамасдан, уларлаги умумий дидактик элементларни хам гаъкидлаб утиш керакки, 
булар- укувчиларни навбатдаги ўкув материалини ўзлаштириш учун жалб килишга 
каратилган машгулотларни уюштириш; ўкувчилар илгариги машгулот ўзлаштирган 
билимлар, мечиаз кўникмалари па малакаларннннг даражасини текшириш янги 
материални тушунтириш иа мехпаз операцияларини чамда амалий ишларни бажариш 
вактида ва мечнатила усулларини кўрсатиб бериш: ўқупчилариинг янги мавзуга оид 
операциялари ва ишларни бажариш вактида уларнинг билими, мечнат усуллари 
даражасини аниклаш: мехна з усулларини машкларн билан мустахкамлаш ва уларни 
дастлабки мечнат кўникмалари даражасига етказиш. Бунда мечнат ўқитувчисининг 
пухта назорот кнлпшга эришиш; амалий топшнрикниш мустакил бажарплншн ва 
утган машгулотнинг пагпжаларига якун ясашдан ибораг.
Юкорида санаб ўтилган элементлар амазин машгулотнинг таркнбинн ташкил 
этади. Шундай килиб, амалий машгулоз гаркиби леганда дидактик элеменгларнипг 
катьин пэчиллш и ва узаро боглашшшдагн пнебагни тушиннш керак, улар эса 
машгулот макелдлари ва ўкув мптсриалларшшнг мазмуни такозо килади.


Амалий-лабора юрии ишларида илиб бориладиган тадкикотлар ва уларниш 
тсхналогияларп
Амалий лаборатория тадкикотлар мехнат машгулотнинг шундай турилирки. унда 
мактаб па КХК укувчилар ўкигувчн рачбарлигида махсус ускуналар, асбоблар, 
анаратура ердамида турли тадкикотлар, гажриба.тар, тадкикотлар. тажрибалар, 
кучатншлар олиб борадилар. улчпмларинн амалга ошнраднлар.
Амалий-лаборатория талкнкотинн факаз умумий гаълим фанлари ючасидагина 
эмас, балки мечнат таълими буйича утказиш хам максадга мувофикдир, ўкув 
устахоналари, махсус кабинетлар, лабораториялар укув тажриба участкалар ва 
хокочолар амалий .лаборатория тадкиког учун бача бўлиб хичмат қилиши мумкин.
Амалий лаборатория тадкикоти укувчиларга турли жичочлар. асбоблар, 
мосламалар билан ишлай олиш кўникмасини чосил килиш имконини беради: 
ўлчоплар, кучагишлар натижаларини ишлаб чикиш чамда гўгри илмий хулосалар ва 
умумлашмалар чнкишпп ўргатади. Масалан, VII синфда „металларга термик ншлав 
бериш,. деган мавзуни ўрганиш вактида ўқувчилар пўлатнинг термик ишлов 
беришдан оллип ва кейинги физик-механик хоссаларини (турли асбоблар, мосламалар 
ердамида на чархлаш вактида чикарган учкунга караб пулагнииг каггикднгинн, 
мустачкамлигини. 
эгилувчанлигини); термик ишлов бериш режимини (исиш 
даражасини мучим ва тоблончи мучим хусусиятлари ва чокочоларни) текширадилар.
Амалий лаборатория 
тадкикоти лаборатория 
жнхочларнпи, асбобларини. 
Тскшири- ладиган объектларпн укувчилар учун топширик карточкалариии ва хисобот 
шаклларини тайерлаш ючасидап ката на синчиковчилик билан иш олиб боришни 
1
алаб килади. Амалий лаборатория тадкикоти хам фронтал, чам звено, чам якка 
усулида ўткачнлнши, шу бнлан бирга унда укувчнллрга якка инструктаж бериш чам 
кўэда тутилиши керак.
Амалий лаборатория тадкикогп натижалари жамоа равишда мучокама килннадн 
ва шундан кеннн укувчиларга бачолар кўядн.
Шуни чам айтиш керакки купгина дидактик омиллар па мсгодларига киритишга 
мойнлдирлар чакнкатдам чам улар yt мачмунн па таьрифпга караб уткничп тавенфга 
)галар, яъни бнр га л улар таълнмшшг чашкилпн шакли спфаш да (бу машгулотлар 
гўлик, ларе багишлапганда). бошка чолда >са улар гаълим методлари сифатида


майдонга чнкади, бу унчалик узок давом этмайдн ни дарс чамда машгулотнинг 
таркибий кисми булади.
Ijy борада касб таълими буйича амалий-лаборатория тадкикоти таълимииинг 
гашкилпн шакли сифатида караб чикилади.
V. Корхонага экскурсиипп таш к и л килиш технологимсм.
Экскурсия мохнат таьлнм типп 
шундан бир шаклнднрки, унинг бориши 
жараёнида укувчилар асбоб-ускиналарин технология ва мехнат жараёнларини ишлаб 
чикариш шароитида мехнатни ташкил этишни кузатади па урганади. Корхонага 
экскурсиялар 
укувчиларни 
корхона 
билам 
унинг 
асбоб-ускиналарн, 
мехнат 
жараёиларишшг ташкил этилиши ва ишлаб чикариладигап мачеулоги билам умумий 
ва аник соха тарзида таништириш максадида хам ишлаб чиқаришнинг аниқ 
масалариминг яъни асбоб—ускуналарннинг энг яъми мамуимларими ва ишлаб 
чикаришнинг замонавий тсхнологиясннн илгор иш усуллари ва мехнатни илмий 
асосда ташкил этиш методларини ўрганиш максадида хам ташкил этилиши мумкин.
Умумий таништириш чарактерига эга булиш экскурсияни таълимининг бирор 
булими (ёгоч ва металлга ишлов бериш хизмат кўрсатиш мехнат ва касб таълим 
бирор омсрацияси ва чокозолар) бошланишидан олдин угказилиши керак. Аник 
мавзуга багишланган экурсняларни дастурдаги бирор мавзуни ўтншдаи кейин ёки 
ундан олдин ўтказилган маъкул Экурсия одатда 15-20 укунчидан иборат битга синф 
билан фронтал равишда ўтказилади. бирок экскурсия жараёнида айрим укувчилар 
учун якка холда маслачатлар ва изочллр бериш истисно килиимлйди.
Мечнат укитувчнеи ёки экскурсовод (гит) экскурсия жараёнида укувчиларнинг 
кузатишига рачбарлик килиб гурали, уларниш ишлаш тамойилига ва мачеулот 
ишлаш тсхналог иясига. мечнат ни ташкил этиш
ил хоказоларга жалб кнлппалк булар ургаенда объектив равишда мавжуд булган 
алокаларни аниклаш ва таккоеллш йули билан умумий тамонилларни билиб олшпии 
ўргатади.
Масалан укувчилар укув устахоналаридаги манн улогларда асосан ёгоч, металл, 
газламага ишлон берншнинг кўлда бажариладиган операцияларини ўрганиб оладилар. 
Тегишли корхоналарга уткаигпган экскурсия жараёнида улар энг янги станок 
ЖИЧ
0 1
лари бнлан ва юкори унумли мечнат усуллари бнлан танишадилар. Укувчилар 
укув устахоналари ва ишлаб чикаришда! и мехнат жараёнларини гақкослаб, фа ка г


укувчилар мехнатининг сифатинигина эмас. Палки мехмат унумдорлигини оширишни 
хам таъминлайдиган хилма-хил ластаки ва станок мосламаларидан кенг фойлаланиш 
нули билан кулда бажариладиган ишларни мехзничациялаш чарур, деган мустакил 
хулосаларга ксладилар. Бундай экскурсиялар ўкувчиларда ўчлари курган нарсалари 
тугрисида ёркин таассуротлар колдиради, уларнинг билим доираеиии кеигайтиради, 
бўлажак нхшсослнгнга булган кичпкншнпн на мечнапш канта куриш м уносабатни 
шакллантнрадн, билиш (|)Uo.'ijiiiritini рмвожлаптпршпга имкон беради ва ишлаб 
чикариш интичом асосларини карор топтиради.
Корхонага учказиладиган \ар кандай экскурсиянинг мазмунига куйидаги аник, 
ажратилган учта боскнч киршим лозим:
1. 
Кузатиш 
объектини олдиндан танлаш, 
унинг аник максадлари 
ва 
назифаларини аниклаш корхонага дастлабки тарзда бориб куриш чарур хужжатларни 
экскурсиями утказиш тартнби укувчилар учун бериладигап топшириклар ва 
чиеоботларни шаклларини таёрлашдан иборат булган тайергарлик боскичи
2. Мехнат укитувчи ёки экскурсиями олмб борувчи (гид) томонидан экскурсиями 
максадлари чамда вазифалари корхона човлменда ва бошка белгиланган жойларда 
узини тутиш коидалари кузатиш обьектлари экскурсия маршрути тугрисида сучбат 
утказиш укувчиларнинг бевоен га кузагиши ва чарур вазифаларини бажаршни.
3. Экскурсияга якун ясаш экскурсия жараёнида пайдо бўладиган масалаларни 
ҳал килишга каратилган якунловчи сучбат утказиш билан чекланмайди. Мехнат 
буиича навбатдаги машгулотларда бажариладиган вазифаларни ва чиеоботларни 
тахлил килиш чамда жамоада эркин равишда мучоклма килиш йўли билам 
экскурсияга учил кесил якун ясалади.
Мечнат гаълимида]и фронтал. звено ва якка холатда! и дарс технологияси.
Мечнат таълими мапмулотлири ўкитуичига ўкуп материалининг мачмунидан 
келмб чнкнб, укувчиларнинг укун мечнат фаолиятини фронтал, знепо ва якка гарчда 
ташкил этпшдап кеш фойдаланиш нмкомннн беради
Чунончи, ма
1
Игулотларнннг фронтал гарчда ташкил этиш гуруҳидагм барча 
укувчилар айни бир хил ўкув матсриалнни бнр вактда урганадилар ва бир хил мехнат 
вашфаларипи бажарадилар Япгн мехнат операциячарн на усулларини урганиш 
вактида бу шаклдап фойдаланиш максадга мувофикдир. 
У мехнат таълими 
у к н т н н е н н н н г машгулогга ганёргарлик курит пшннн осонлаштирадн (мечнат


тоншнрикларннннг бир хиллиги, укувчиларга кириш инструктажи бериш шаклида 
тақсим қилинадигап ўкув материали. асбоблар ва моспамаларнипг чекланган рўйхати 
ва хокаэолар).
Укувчилар тонширнқларни мустакил раоншдз бажарпшта ўтишга бу шаклиинг 
ўрнини бошқаси. яънн звено ёки якка ҳолдагн шакл холатда бошлайди, ҳамда 
фронталликнинг буишшни мукаррар булиб колади. чунки бир хил укувчилар ншда 
бошқалардан ўзнб кетадилар. Шу сабабли фронтал шакл машгулотнинг бошлангич 
кнемидагина сакланиб колади ва жорий фронтал инструктаж утказиш вактида зарур 
булади.
Укувчилар хар-хил ўқув-мечпат топшириклар берилганда мехнат машгулотини 
ташкил эгишиинг шаклида фойдаланилади. Ишларнинг мураккаблигига караб, 
уларни бажариш 2-3 ўқувчига (звенога) тонширилали Бундай ташкил этиш кўпинча 
техник моделларни, укув асбобларини тайёрлаш вактида, оталик қилувчи корхона ёки 
уз мактабининг хилма-хил ншлаб чикариш 
буюмларини 
бажариш вақтида 
кўлланилади. Ташкил этишнинг бу шакли укувчиларда гопшнрмлгап иш учун 
мас
1
,улиятни ҳис қилиш ва ўзаро ёрдам кўрсатиш, жамоатчилик ва дўстлик сингари 
мучим шахсий сифатларни таркиб гоптнрншга нмкон беради.
Ташкил этишнинг звено шакли бир ўкувчига амалда киладиган мураккаб 
буюмларни нжодий равишда ихтирочилик килиш ва тайерлаш учун шарт-шароит 
яратиб беради.Бироқ ташкил этишнинг звено шакли бир каича камчилпк.тарга эгадир, 
яънн ўкитувчинииг дарега тайёргарлик кўриш ишлари бирмунча кўпайиб кетади, 
зпеноминг хамма аъзолари ҳам бир хилда гайрат билам им

Download 8,59 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   32   33   34   35   36   37   38   39   ...   103




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish