M. Dáwletov, e. Dáwenov, D. SeyDUllAevA

Gápti  tákirarlaw  ushın  sorawlar  hám  shınıǵıwlar:
1.  Gáp  dep  nege  aytamız  hám  onıń  tiykarǵı  belgilerin  aytıń.
2.  Gápler  mánisine  qaray  qanday  túrlerge  bólinedi?
3.  Buyrıq  gáplerdi  aytıń,  olarǵa  qanday  irkilis  belgileri  qoyıladı?
4.  Úndew  gáplerdiń  xabar,  soraw,  buyrıq  gáplerden  ayırmashılıǵın 
aytıń.
5.  Gáplerdiń  dúzilisine  qaray  bóliniwin  aytıń.  Jay  gáp  penen 
qospa  gáptiń  ayırmashılıǵı  qanday?
82-shınıǵıw.  Gáplerdi  oqıń.  Olardıń  dúzilisine  qaray  qanday 
gáp  ekenin  hám  ayırmashılıǵın  àytıń.  Birinshi  topar  gáplerdiń 
dúzilisi  boyınsha  tiykarların  (bàs  àǵzàlàrın)  tàwıń.  Sonday-aq, 
ekinshi  topar  gáplerdiń  neshe  tiykardan  dúzilgenine  dıqqat  etiń.
I
Aspannıń  saw  jeri  joq,  jaynaǵan  juldızlar  menen  sıǵasıp 
tur.  Ásirese,  Nókistiń  aldındaǵı  taslaqtıń  ústinde  kóz  qamas-
tırıp  jılt-jılt  etken  jaqtılar  bıǵan-jıǵan.  Geybir  juldızlar  má-
yektiń  sarı  uwızınday  bolıp,  jerge  aǵıp  túsip  atır.  Sonda 
kem-kemnen  jaqınlaǵan  sayın  tuwılǵan  jer  kózge  ısıq  kóri-
nip,  asfaltta  zımırap  kiyatırǵan  avtobustıń  ishinde  otırıp, 
qır-dógerekke  názer  salıp  qarayman.
Bári  de  burınǵıday.  Mine,  kóldiń  bergi  jaǵındaǵı  oqıw-
shılar  lageri,  áne,  kún  batısta  Sorsha  mazarstanlıǵı,  al  jol-
dıń  shıǵısı  aeroport...  .  (Ó.X.)
http://eduportal.uz

---

61
II
1. Aǵısı  pátli  taw  ózenleri  taslardı,  tawlardı  buzadı, 
waqıt  gúlli  jer  betin  tanıp  bolmastay  túrlendiredi.  2. Eger 
okean 
keńisliginde 
dúbeley, 
dawıl 
suwdı 
astan-kesten 
etetuǵın  bolsa,  al  Orta  Aziya  sıyaqlı  kontinentlerde  shańǵıttı 
aspanǵa  suwıradı  yamasa  egisliklerdi  shańǵa  batırıp  taslaydı, 
atızlarǵa,  baǵlarǵa,  mal  sharwashılıq  fermalarına,  elatlı 
punktlerge  nóser  jamǵır  quyadı.  3.  Eger  shólistannıń  topılısı 
toqtatılmasa,  onda  sahranıń  otlı  háwiri  biziń  planetamızdıń 
ókpesi  bolǵan  tropikalıq  toǵaylar  zonasına  da  jetedi. 
(«E.Q.»)  4.  Átiraptan  kóktiń  iyisi  átirdey  ańqıp,  toǵaylarda 
mákan  etken  hár  qıylı  quslar  simfoniyası  jańǵıradı.  (A.Bek.) 
5. Kimde-kim  paxtadan  joqarı  zúráát  alǵısı  kelse,  jumıstıń 
heshbir  túrin  ekinshi  dárejeli  dep  qaramawı  kerek.  (A.Á.)
83-shınıǵıw.  Berilgen  gáplerdi  kóshirip  jazıń.  Olarǵa  irkilis 
belgilerin  qoyıwdı  umıtpań.  Irkilis  belgileriniń  qoyılıw  sebeplerin 
hám  ne  ushın  hár  túrli  irkilis  belgisi  qoyılatuǵınınà  túsinik  beriń.
Tawdıń  ańǵarınan  qádimgidey  kúshli  samal  esip,  páskel-
tek  stanciyasınıń  arjaǵındaǵı  jardı  qırıp  aǵıp  atırǵan  dárya-
nıń  ústi  qaynawıtlap  tur
Jolıńa  ayday  qarap  otır  edik.
— Salamat  barsız  ba — dedi  oǵan  kelgen  adamlar
— Qalaysızlar  ózlerińiz — dedi  Seydaxmet
— Qalay  bolatuǵın  edi,  otırmız  áytewir.  Óziń  nege  ke-
shiktiń
— Al,  Orazqul  qayda  úyde  me  dep  dárhal  soray  basladı 
kelgenlerdiń  birewi
— Úyinde  dedi  Gúljamal.  Sizler  tınıshsızlanbay-aq  qoyıń 
Bizikinde-aq  qonasız  orın  tabıladı.  Júrińler.
— Pah  mıltıq  bolǵanda  ma  dep  jiberdi  Seydaxmet  túye-
den  postın  taslaǵanday  etip.  — Eki  júz  kilo  gósh  shıǵar  edi 
ózinen,  ya
— Áh  janıwarlardıń  sulıwın-ay  dep  jiberdi  ol.
—Way  boy,  suw  emes,  bul  muz  ǵoy  dep  baqırıp  jiberdi 
qaltıraqlaǵan  Seydaxmet.  (Sh.A.)
http://eduportal.uz

---

62