M. Dáwletov, e. Dáwenov, D. SeyDUllAevA

10-shınıǵıw.  Tekstti  oqıń.  Berdaq  shayır  haqqında  ózlerińizdiń 
esitken  hám  bilgenlerińizdi  qosıp  sóylep  beriń.
BERDaQ  ǵaRǵaBay  UlÍ
Qaraqalpaq  xalqınıń  ullı  dana  shayırı  Berdaq  Ǵarǵabay 
ulı  1827-jılı  tuwıldı.  Shayırdıń  ıras  atı  Berdimurat,  Berdaq 
ádebiy  laqabı.
Berdaq  jaslıǵında  awıllıq  mektepti  pitkerip,  mediresege 
oqıwǵa  kirgen.  Biraq,  joqshılıqtıń  saldarınan  onı  pitkere  al-
maǵan.  Shayır  óziniń  awır  turmıs  jaǵdayı  haqqında:  «Jaz 
keler  me»  degen  qosıǵında  tómendegishe  táriyipleydi.
Tamaǵım  joq  isherge,
Kóligim  joq  kósherge,
Tósegim  joq  tóserge,
Biz  sorlıǵa  jaz  keler  me.
Kósilip  jatar  úyim  joq,
Iyinge  tartar  kiyim  joq,
Toqlardan  bizge  buyım  joq,
Men  sorlıǵa  jaz  keler  me.
Berdaq  shıǵarmalarınıń  túrleri  oǵada  kóp,  hár  tárepleme 
bay.  Berdaqtıń  shıǵarmalarınıń  ózine  tán  ózgeshelikleri  onıń  
demokratiyalıq,  optimistlik  ideyalardı  jırlawında  kórinedi.
Berdaqtıń  mayda  qosıqlarınıń  da,  ásirese,  poemalarınıń 
tariyxıy  áhmiyeti  úlken.  Sebebi,  Berdaq  qaraqalpaq  xalqınıń 
ózi  jasaǵan  zamandaǵı  siyasiy-jámiyetlik  turmısınıń  real 
súwretin  basqa  jazıwshılarǵa  qaraǵanda  tolıǵıraq  hám  durıs 
kórsete  bildi.  Demek,  Berdaq  qaraqalpaq  xalqınıń  ullı 
dana  shayırı  edi.  Sonlıqtan,  Ótesh  shayır  «Ótti  dúnyadan» 
qosıǵında  tómendegishe  súwretleydi:
Berdaq  edi  shayırlardıń  danası,
Sózine  iyildi  adam  balası,
Berdaq  dep  quwanar  xalıqtıń  arası,
Ol  da  qosıq  aytıp  ótti  dúnyadan.
http://eduportal.uz

---

13
11-shınıǵıw.  Qosıqtıń  tekstin  oqıń.  Mazmunın  túsinip  alıń. 
Teksttiń  mazmunınan  paydalanıp,  «Gúz  kórinisi»  degen  temada 
yamasa  «Awıldaǵı  gúz»  degen  temalardıń  birin  tańlap  tekst  dúziń.
Gúz  KóRINISI
Jıl  qusları  inturist  bolıp,
Hindstanǵa  ushıp  baratır.
Terimshi  gúz  ánjamın  kórip,
Atızlarǵa  qurdı  aq  shatır.
Salqın  lebiz  enip  jerlerge,
«Miynet  súygish»  nasoslar  tındı.
Atlanısqa  tayar  pillerdey,
Konbaynlar  sapqa  dizildi.
Gúz  boyadı  «namazshamlarǵa»,
Erik  baǵlardıń  usha  basların.
Shıǵır  tallar  tınıq  suwlarǵa,
Úńilisip  tarar  shashların.
Házirshe  júr  qol  terimshiler,
Bul  tek  baslaması  degendey.
Avtobuslar  kárwanı  keler,
Qala  awılǵa  kóshkendey.
(I.Y.)