М авж уда қам идовл н и го ра с у л а й м о н о в а эски ўзбек ёзуви

Ёй, ют, ёпди, ой, ўтир, деди, айтди, индин, энди, ит, ип, из, бедор, 
еди, бой берди, ютиб юборди, ўтирди, боряпти.
Эслатма: Эски ўзбек ёзувида ўзбек тилидаги ўтган замон феълининг 
«ди» қўшимчаси билан тугайдиган 3-шахсдаги сўзлар ёзилганда, сўз охирига 
албатта, йой ҳарфининг алоҳида шакли ёзилади.
3 .13
3.1
15-^1
3-^ 
3 4 у з - £
3-^_й
£ шаклидаги ҳарфлар 
Жим ҳарфи
___ Ё___
л .
•
____
2
____
Жим ҳарфи ҳозирги тилимиздаги «ж» портловчи ундош товушини 
ифодалайди. Ҳар икки томонидан келадиган ҳарфларга қўшилиб ёзилади. Шу 
сабаб тўрт хил ёзилиш шаклига эга. Жим ҳарфининг график шакли икки 
унсурдан иборат бўлиб, биринчи қисми сатр чизиғи устида, иккинчи шакли 
сатр чизиғидан пастта тушириб ёзилади. Жўра, Жамая, жавоб, бажа каби 
сўзларнинг ёзилишида иштирок этади. 1
2
3
4
1- 
топшириқ. Жим ҳарфининг ҳар хил кўринишдаги шаклларини бир 
саҳифадан ёзинг.
2- 
топшириқ. Жим ҳарфининг ўзаро уланишларини бир бетдан ёзинг.
3- 
топшириқ. Қуйидаги сўзларни ўқинг, сўнг дафтарингизга кўчириб 
ёзинг: *
Э??- 
Э -» йэ?* Ч-^З?- 
й ^ - Ц ) 
Э?1?-
4- 
топшириқ. Қуйидаги матнни эски ўзбек ёзувига ўгиринг:
Жобўр Жабборни ранжитди. Жаббор унга жоиз жавобни бердч. 
Орцдан бир кун ўтди. Жаббор рцнжиганини унутди ва савобга юз тутди. 
Жобцр ва Жаббор бир партада ўтириб ижод этдилар.
24
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Чим ҳарфи
.
£
______
л .
ч
1
£
Чим жим ҳарфига шаклдош ҳарфдир. Фақат нуқталарининг учта экани 
билан фарқ килади. Бу ҳарф ҳам тўрт хил шаклга эга. Чим юқорида кўриб 
ўтганларимиз 
д ҳарфлари қаторида форслар томонидан алифбога 
кейинчалик қўшилган ҳарфлардан биридир. Бу товуш арабларда мавжуд 
эмас. Шу сабаб у фақат ўзбек ва форс-тожик тилидаги сўзларда ёзилади.
1- топшириқ. Чим ҳарфининг тўрт кўринишини бир бетдан ёзинг.
2- топшириқ. Қуйидаги сўзларни эски ўзбек ёзувига ўгиринг:
Чит, чок, уч, овуч, чор, чап, чой ич, чирой, чун, куч. Чарос дутор 
чертди.
3- топшириқ. Матнни эски ўзбек ёзувига ўгириб ёзинг. .
Чори чавйпдоздур. У отни зўр чоптиради. Оти чарчаса, дарёда 
ювинтиради. Обориб ўтлатади, ҳовуч-ҳовуч дон беради. От бундан 
тобора етилиб, чирой очиб боряпти.
Хе ҳарфи
Хе ҳарфи ўзбек тилидаги қаттиқ «х» товушини ифодалайди. У чим ва 
жим ҳарфларига шаклан ўхшаш, фақат нуқтасининг битта экани ва ҳарф 
устига қўйилиши билан фарқланади. Тўрт хил игаклга эга. Ҳар икки 
томондаги ҳарфларга қўшилиб ёзилади. Халқ, бахт, тахт, мухбир каби 
сўзларнинг ёзилишида иштирок этади. Ҳарфларнинг ўзаро уланиши:
1-гопшириқ. Хе ҳарфининг тўрт хил кўфиниш шаклларини бир бетдан
езинг
1
2_-топшириқ. Қуйидаги сўзлар, жумлаларни ўкинг ва кўчириб ёзинг:
25
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

3-топшириқ. Жим. чим, хе ҳарфлари иштирокида бешта гап тузинг. 
Фтопшириқ. Қуйидаги сўзларни араб имлосида ёзинг: