М аълум от лар билан тулдирилган дарслик ярат иш ни такозо этди



Download 19,12 Mb.
Pdf ko'rish
bet12/245
Sana25.02.2022
Hajmi19,12 Mb.
#298996
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   245
Bog'liq
Нормальная физиология Алявива. О

мутлоц реф -
ракт ер
фазага турри келади, бу фазада цузралувчанлик бутун- 
лач йуцолади. Бу фазада иккинчи таъсир хар цанча кучли булса 
цам, янги царакат потенциалини келтириб чицара олмайди. Бу 
фазанинг келиб чицишига ^аракат потенциали генерацияси жа- 
раёнида натрий тизимининг инактивацияси ва калий ионлари- 
нинг утказувчанлиги ортиши сабаб булади. Мутлоц рефрактер 
фаза давомийлиги турли цузралувчан туцималарда цар хил була­
ди (нерв толаларида 0,5 
мсек,
юрак мускулларида 250-300 
мсек).
Д уж айра мембранаси реполяризацияси натргй иони канал- 
ларини реактивацияга учратади, шу билан бирга калий ионла- 
рининг утказувчанлиги пасаяди. Бу 
нисбий рефрактер
фазага 
мос келади. Бу фазада туцима цузралувчанлиги аста-секин ор- 
тиб боради. Бу фаза нерв толаларида 5-10 
мсек
давом этади. 
К^узгалувчан тукима бу фазада кучли таъсирга жавоб цайтара 
олади, аммо царакат потенциалининг амплитудаси кескин ка- 
майган булади.
6-расм 
Х ар акат п отен ц и яли ген ер ац и яси ва^тида цузгалувчанлик- 
нинг у згари ш лари . (Б .И .Х о д о р о в буйича)


Кузралувчан туцималар тадцикот цилинганда мацаллий жа- 
воб ^амда манфий изли потенциали даврида бусаиа ости сти- 
мулларга хам тукимада ^аракат потенциалини генерацияси ку- 
затилади. Бу фаза 
супернормал
ёки 
экзалтация
ф азаси деб ата- 
лади. Кузралувчан тукималардаги из деполяризациясини кучай- 
тирадиган, узайтирадиган таъсирлар, Масалан, зацарланиш су­
пернормал фазасини кучайтиради ва узайтиради . И з потенциа­
ли йуц нерв толаларда бу фаза цам булмайди. Бу ф азанинг да- 
вомийлиги 30 
мсек
ни таш кил этади. кузралувчан мембранани 
изли гиперноляризация даврида 
субнормал
фаза бош ланади бу 
цолат цузралувчанликнинг пасайиш и билан намоён булади.
Л абиллик.
К^узралувчанликни бах.олашда таъ си р бусараси 
фойдали вацт, хронаксиялардан ташцари лабиллик туш унчаси 
хам ишлатилади. Лабиллик ёки фунционал чаццонлик туш унча- 
сини биринчи булиб, фанга Н.Е. Введенский киритган. 
Л абил­
лик
ёки 
функционал чащ онлик
деганда Н .Е.В веденский «маз- 
кур апператнинг физиологик фаолиятига з^амроц буладиган эле- 
ментар реакцияларнинг озми-купми тезлиги»ни туш инган.
Н.Е.Введенский фикрига кура, тез-тез бериладиган таъсирларга 
цузгалувчан тукима 
1
секундда цанча куп харакат потенциали 
билан жавоб бера олса, уша лабиллик улчови цисобланади.
Кузралувчан туциманинг лабиллиги унинг мутлоц рефрак- 
тер даври билан аницланади. Олимлар аввалига ритм ик цаторда 
импулслар уртасидаги минимал интервал мутлок реф рактер дав- 
рининг узунлигига аниц мос келиши керак, деб цисоблаш ар эди. 
Аммо стимуллар мутлок рефрактер даврга тенг интервал билан 
келиб турганда фацат иккита импулс цосил булади, учинчи им- 
пулс эса туциманинг таъсирланган жойида депрессия авж оли- 
ши ту фай ли тушиб цолади. Ш у сабабли стим уллар цаторида 
таъсир ритмини юзага чицариш учун шу стимуллар уртасидаги 
интервал мутлоц рефрактер давирдан бирмунча ортиш и керак .
Организмда ихтиёрий ^аракатларни вуж удга келтирувчи 
нерв толаларидан утадиган импулслар сони бир секундда 50 дан 
ошмайди, лабиллиги энг юцори эшитув нервининг сезувчи то- 
лалари ва тормозловчи Ренш оу хужайраларда улар утказиш и 
мумкин булган импулслар сони бир секундда 
1 0 0 0
дан ортиц- 
роедир.
Турли организимларда ва цатто бир организмнинг узида цам 
царакатланувчи нерв толалари лабиллик жицатдан бир-биридан 
анча фарц цилади, лекин ш ундай булса ^ам, бу лабиллик цами- 
ша тегишли мускул толаларининг лабиллигидан анча юцори


булади. К^узБалишни нервдан мускулга утказадиган синапс ап- 
п арати н ин г лабиллиги янада камро^.
Н ерв ёки мускулнинг ритмик таъсирланиш жараёнида >;ам 
лаб илли к узгариши мумкин, чунки ^узралиш тулрш лар и рит­
м и к ^аторда узаро таъсир этиб туради. Бу узаро таъсир баъз. н 
лабилликнинг камайишига сабаб булса, баъзан, аксинча, лабш - 
л и к н и ошириб юборади.
Лабилликнинг шу тарифа ортишига ёки А. А. Ухтомский таъ- 
бири билан айтганда, ритмнинг узлаштирилишига, ба^анинг як- 
каланган нерв толасида Г.М евес ^илган тажрибани мисол 
1
$илиб 
келтирайлик. Ба^анинг якка нерв толаси секундига 460 часто- 
тал и ритм ик стимуллар билан таъсирланади. ХаР бир стимулга 
ж авоб ан , ^аракат потенциали вужудга келди. Сунг,ра стимуля­
ц ия частотаси оширилиб, секундига 740 га етказилди. Дастлаб 
то л а ф а^ат ^ар бир иккинчи стимулга жавоб ^айтарди, яъни таъ- 
си рл ар ритмининг трансформацияси руй берди. Лекин шундай 
таъ си р бир неча секунд давом эттирилгач, тола узига берилган 
р и тм н и узлаштира бошлади ва жавоб бериш частотаси ошиб
секун ди га 740 импулсга етди.
М од да алмашинувидаги ^айси жараёнлар ^ зг а л и ш и ва^ти- 
д а м ем брана ор^али утган № + ионларининг протоплазмадан 
тапщ и эритмага фаол равиш да чи^арилишини таъминласа, рит­
м н и нг узлаштирилиши уш а жараёнларнингтезлашувига боглик.

Download 19,12 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   245




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish