M. A1imardonov Toshkent Davlat iqtisodiyot universiteti “Moliya va soliqlar kafedrasi professori, I f. d B. Hamdamov

yer solig’i qurib bitirilgan uchastkalar

uchun;

yer solig'i qurib bitirilmagan uchastkalar uchun;

turar-joysolig'i; mutaxassisliksolig'i [7].













Betarafiilik(neytral) — ma“lum iqtisodiy alternativ uchun afzal ko“rish va qarshilikning yo’qligi


Oldindan kutiluvchanlik —ta’minot uchun oldindan ko’ra olishlilik va ehtimollilikning mavjudligi
To’lov miqdorining cheklanganligi — maqsadli asoslangan miqdordagi umumiy manfaatlilik





Keng qamrovlilik —jamiyatning barcha qatlamiga tegishlilik
Bosh masala aholi ish, xizmatlarda har qanday soliq davriyligi bo’ladi, ya'ni soliq qanchalik yetarli darajada daromadlarni davlat tomonidan fondga tushirish xizmatini ta'minlaydi. Davlat ko'pgina daromad manbalaridan foydalanadi—daromad solig i, mol-mulk solig’i va savdo-sotiq solig’i ushbu soliqlarning budjetdagi o’mi ham katta chunki bu soliqlarning soliqqa tortish holatlari, soliqqa tortish bazasi shunaqa katta va shu bilan birga ko'p daromadni samarali boshqarishga ta'sir qiladi. Yana boshqa sabablari ham bor, daromadning yetarli darajada bo'lishidir, shunga qaramay, tanlangan aniq bir daromad boshqa manbadan yuqoriroq bo'ladi. Bular o“z ichiga daromad manbalarining adolatliligi (yoki xolisligi), iqtisodiy tanlovlardagi daromad manbalarining buzilishlari, soliqni boshqarish xarajatlari va alohida daromad manbalarining siyosiy ehtimolligini oladi. Kam hollarda, agar hukumatlar daromadning yagona manbasiga tayansa va shuningdek, masalalar istalgan bir manba qanchalik darajada hukumatning umumiy budjetiga hissa qo“shishi asosida vujudga keladi.
soliqlarning budjetga olinishi mamlakat milliy boyligi manbalarining tugashiga olib kelmasligi kerak
soliqlar ularni to’lovchilar o’rtasida teng (adolatli) taqsimlanishi lozim

soliqlarning ishlab chiqaruvchilar aylanma fondlari hajmiga ta'sir ko’rsatmasligi

soliqlarning sof daromadga nisbatan hisoblanishi
davlat uchun soliqlarning undirilishi iloji boricha arzonroq bo'1ishi lozim

soliqlarning undirilish jarayoni xususiy sektorni siqib chiqarmasligi kerak

subyektlarning mustaqil faoliyat ko’rsatishiga rioya etish (sharoit yaratish)

subyektlarning xatti-harakati va intilishiga bog'liq bo’lmagan holda vujudga kelgan daromadlarning to'liq yoki qisman budjetga olinishi

budjet mexanizmining rag'batlantiruvchi ta'sirini ta'minlash

budjet daromadlarini shakllantirishda ulushli ishtirok etish

2. rasm. Budjet daromadlarini shakllantirish jarayonining prinsiplari