M. A. Raxmatullayev, B. I. Ganiyeva

1-rasm. Korporativ tarmoqlarda jahon elektron resurslarini to‘plash algoritmi.
Barcha tashkilotlarda soha yoki qiziqishlaridan qat’i nazar lokal 
tarmoqlar rejimida kerakli bo‘lgan resurslarni izlash, nusxa ko‘chirish 
Boshlanishi
JAR resurslariga kirish huquqiga ega 
bo‘lish borasida shartnomalar 
imzolash 
JAR elektron resurslarini lokal 
tarmoqlarda to‘plash 
To`liq matrnli JAR larini tizimlashtirish. 
Elektron kutubxonaning multimedia 
ma`lumot bazasiga o`quv qo`llanmalarni 
kiritish 
Jahon 
resurslari
shartnomalar
JAR 
ma`lumotlar 
massivi 
Materiallarni kataloglashtirish.Elektron 
kutubxonani shakllantirish. 
Elektron 
kutubxona 
Korparativ tarmoqda ishlash
Korparativ tarmoqda ishlash uchun 
mualliflik huquqlari masalasini hal 
qilish 
Yig`ma electron katalogni 
shakllantirish 
Korparativ tarmoqda jaxon rtsurslarining 
elektron kutubxonasiga kirishni ta`minlash 
Elektron 
kutubxon
a 
Elektron 
katalog 
YEK
EB1 
Lisenziyon 
kelishuv
Tamom 
Yuklab 
olingan JAR 
Ma`lumotlarni 
tizimlashtirish 
EB2 

---

16 
kabi amallar bajariladi. Olingan materiallar tizimlashtiriladi, hujjat 
turlari asosida metama’lumotlarga ajratiladi: ilmiy maqola, kitob, 
darslik, ko‘p tomli nashrlar, jurnallar, dissertatsiyalar, multimedia 
resurslari va h.k.
Resurslarni 
kataloglashtirishning 
keyingi 
bosqichi 
MARC 
formatlari asosida yuqori malakali mutaxassislar tomonidan tegishli 
metama’lumotlar maydonlari asosida amalga oshiriladi. Korporativ 
tarmoqda ishlash bir qator vazifalarni bajarishni taqozo etadi. Bular: 
konsorsium ishtirokchilari o‘rtasida axborotlarni operativ almashish; 
yozuvlar va materiallarning qayta takrorlanishi oldini olish; yig‘ma 
elektron katalogni (YEK) shakllantirish. YEK tarmoqqa yagona 
portaldan kirish va JAR lardan samarali qidiruvni tashkil etishga imkon 
yaratadi. 
2-rasmda axborot kutubxona markazlarining (AKM) korporativ 
tarmoqlarida integratsiyalangan tizim tuzilmasi keltirilgan. Bu tizim turli 
xil tashkilotlar, nafaqat, oliy ta’lim muassasalari doirasida, balki kollej, 
litsey, maktablar, arxivlar va h.k.larning korporativ tarmoqlarida yagona 
texnologiyalar asosida tezkorlik bilan ilmiy-ta’limiy axborotlarning 
ma’lumotlar almashuvini ta’minlashga imkon yaratadi.
Integratsiya masalalarini hal etish uchun bulutli texnologiyalardan 
foydalaniladi. Bunday tizimlarda bulutli texnologiyalarning roli 
barchaga ochiq resurslar va yig‘ma elektron katalogni shakllantirish 
hamda foydalanishni ta’minlashdan iborat. YEK axborot resurslari 
oqimida respublikaning turli xil turdagi foydalanuvchilari uchun virtual 
muhitda tezkor axborotga ega bo‘lishda yo‘lko‘rsatkich bo‘lib xizmat 
qiladi. 

---

17 
Aholini axborot-kutubxona resurslaridan foydalanishini, tadqiqotlar 
uchun zarur bo‘lgan to‘liq matnli axborotga ega bo‘lishini ta’minlash 
respublikamizda ilmiy tadqiqotlarni rivojlantirishda muhim omil bo‘lib 
xizmat qiladi. Fan va ta’limga oid ilg‘or manbalardan foydalanishga 
imkoniyat yaratish orqali ilmiy markazlar, o‘quv muassasalarining ilmiy 
tadqiqotlar olib borish, ta’lim berish potensialini oshirish mumkin. 
Lekin, qimmatbaho axborot resurslarini shakllantirish va saqlash uchun 
elektron-kutubxonalarda zarur ilmiy-ta’limiy materiallarni olish va 
to‘plashga imkon yaratuvchi maxsus texnologiyalarni rivojlantirish 
zarur.
Bunda, respublikaning axborot industriyasini rivojlantirishda, ilmiy 
ma’lumot bazalarining axborot fondlariga ega bo‘lgan oliy ta’lim 
muassasalari, 
ilmiy 
markazlar 
va 
yetakchi 
axborot-kutubxona 
muassasalari faoliyatini birlashtirish zarur. Bugungi kunda JAR laridan 
faqatgina foydalanish emas, balki JAR asosida elektron-kutubxonalarni 
shakllantirish lozimdir. Bunday rivojlangan axborot infrastrukturasini 
amalga oshirish shartlari quyidagilar:
1.
Yuqori 
tezlikdagi 
telekommunikatsiya 
tarmoqlarining 
mavjudligi;
2.
Bibliografik yozuvlarni taqdim etishning xalqaro talablari 
asosida elektron-kutubxonalarni shakllantirish;