Еталган спорадан
кулай шароитда протонема, прото
нема куртакларидан эса какку зигири Усади.
Йусинсимонлар энг кадимги юксак Усимликлар )^исоб-
ланади. Кейинги йилларда Болтик б р и д ан уларнинг спо-
ралари топилган. Мезозой ва кайназой эрасининг колдик
ларидан эса улар кУп топилган. Баъзи бир адабиётларда
сув утларидан келиб чиккан деган фикрлар баён эталган,
Ринияфитларнинг очилиши йусинсимонларнинг ке
либ чикиши какидаги купчилик олимларнинг фикрини
узгартириб юборди.
Кейинги
фикрларга кУра, йусинсимонлар ринияфитлар,
яъни уларда спорафитнинг редукцияланиши ва гаметофит
нинг прогрессив тараккий этиши туфайли келиб чиккан.
29
III БУЛИМ
ПЛАУНТОИФА (LYCOPODIOPHYTA) УСИМЛИКЛАР
Мазкур булим вакиллари юксак усимликлар орасидаги
кадимги Усимликлардан булиб,
палеозой эрасининг охир-
ларида Ер шарида яхши тараккий этган. Хозирги пайтда
уларнинг минщан зиёд турлари учрайди. Казилма турлари
орасида йирик дарахтлар хам булган.
Плаунларнинг айримларида ер ости органи типик ил
дизпоя
шаклида булиб, унда метаморфозлашган барглар
ва кУпгамча илдизлар мавжуд. Баъзиларида эса кУшимча
идпизларидан ташкари ризофоралари хам бор.
Уларнинг
ер ости ва ер усти кисмлари дихотомик шохланган. Купчи
лик турларининг барглари кетма-кет урнашган, айримла
рида эса карама-карши ёки халкасимон жойлашган.
Плаунларнинг илдизлари ва поялари учки меристе
ма ёрдамида Усади. Спорофиллари асосан спора бошок-
ларида урнашган.
Булим
вакиллари ж инссиз, вегетатив ва жинсий
йуллар билан купаяди. Вегетатив купайиши ётиб Усув
чи вакилларида ерга ёпишган кисмидан илдиз отиб,
айримлари эса илдизпоялари ёрдамида купаяди. Улар
орасида тенг ва хар хил спорали вакиллари хам бор. Бу
споралардан Усган гаметофитлар бир-биридан
катталиги
ва шакли жихатдан кескин фарк килади. Тенг спора
лардан усган гаметофитлар икки жинсли булиб, ер ости
ёки
ярим ер устида усади, йил мобайнида етилади.
Макро ва микро спорали вакилларида хар хил спора
лардан хосил булган гаметофитлар жуда кичик хамда
бир жинсли булиб, бир неча хафта ичида етилади. Икки
жинсли гаметофитларда архегоний ва антеридийлар
битта гаметофитаа хосил булади. Х.ар
хил спораларида
эса макроспорадан хосил бУлган гаметофитда архего
ний, -микроспорадан Усган гаметофитда антередий
хосил булади. Айрим вакилларида антеридида икки
30
хивчинли ёки куп хивчинли сперматозоидлар етилади.
Архегонийда тухум хужайра тараккий этади. Уругланиш
намлик ёрдамида амалга ошади.
Бу булим иккита синфга (аждодга)
Do'stlaringiz bilan baham: