M. A. Azizov umumiy gigiyena va ekologiya tibbiyot kollejlari uchun o‘quv qo‘llanma To‘rtinchi nashri

Sifatli yerosti suvlari yo‘q yoki ular yetarli bo‘lmagan joylarda vodoprovod uchun suv ochiq suv havzalaridan olinadi.
Ichimlik suv olishga mo‘ljallangan joy cho‘milish, kir yuvish, mollarni sug‘orish uchun ajratilgan joylardan yuqorida va oqar




suvlar boshidan, ya’ni suv havzasi eng kam ifloslanadigan yerdan tanlanadi. Ochiq suv havzalariga quriladigan vodoprovod tar- moqlari quyidagilardan iborat bo‘ladi: suv olish inshooti; suv sifatini yaxshilash uchun inshootga suv beradigan birinchi ko‘- targich nasoslar; tozalash inshootlari; ikkinchi ko‘targich na- soslari; bosim rezervuari; suv tarqatuvchi tarmoq.
Vodoprovodni sanitariya jihatidan muhofaza qilishda uning chegaralarini belgilash katta ahamiyatga ega.
Vodoprovodni sanitariya jihatidan muhofaza qilish chega- ralari uch aylanmadan iborat bo‘ladi.
Birinchi aylanma — qat’iy nazorat hududi — suv olinadigan manba, nasos stansiyalari, suv tozalash inshootlari, rezervuar qurilgan maydondan iborat bo‘ladi. Bu maydon o‘rab qo‘yiladi, qo‘riqlanadi, bu hududda yashash va u yerga begona kishilarning kirishi man etiladi. Birinchi aylanmadagi suv havzasidan foyda- lanish mumkin emas.
Ikkinchi aylanma — chegara hududi — vodoprovodga suv olinadigan daryo oqimi bo‘ylab yuqoridan bir necha o‘n kilo- metrgacha cho‘zilib boradi. Chegara hududi daryo oqimi bo‘yi- cha pastdan bir necha yuz metrga boradi. Bu hududda toza- lanmagan oqar suvlarning oqishi, suv havzasi va qirg‘oq bo‘y- laridan foydalanish man etiladi.
Uchinchi aylanma — kuzatish chegarasi. Epidemiologik ishlar bu hududda keng miqyosda olib boriladi, jumladan, kasal bo‘lganlarni nazoratga olish, yuqumli ichak kasalligi shu aholi orasidan chiqsa, uning kelib chiqish sabablarini aniqlash, tezkorlik bilan chora ko‘rish, vodoprovod suvini zararsizlantirish usullarini qayta ko‘rib chiqish, tashqi muhitni ifloslaydigan qurilishlarni nazorat qilish va hokazolardan iborat. Nazorat hududi kichik daryolarda boshidan oxirigacha, katta daryolarda esa sharoitga qarab belgilanadi.
Suv manbalarining sanitariya chegaralari joylardagi mas’ul mutasaddi tashkilotlar tomonidan tasdiqlanadi. Markazlashgan suv ta’minoti ustidan joriy sanitariya nazorati olib borishda manbadagi suv sifati muntazam nazorat qilib turiladi. Buning uchun xlorlangan suv turadigan rezervuarlarning chiqish joyidagi suvdan namuna olinadi. Tarmoqning turli qismlaridagi vodop­rovod suvining sifati ham nazorat qilinadi, buning uchun ko‘chalardagi barcha suv taqsimlash kolonkalaridan va tarmoq­ning boshi berk uchastkalaridagi jo‘mraklardan hamda boshqa




joylardan navbatma-navbat, muntazam namuna olib turiladi. Namuna suvning organoleptik xossasi, mikroblar soni, koli-titri yoki koli-indeksi aniqlanadi.

8. 
   §. DENGIZ VA OKEANLAR EKOLOGIK MUAMMOSI