M. A. Azizov umumiy gigiyena va ekologiya tibbiyot kollejlari uchun o‘quv qo‘llanma To‘rtinchi nashri

Ma’lumki, ilonbaliqning teri bezlaridan zaharli shilimshiq ajraladi. Shilimshiqdan tozalangan ilonbaliq zararsizdir.
Qoramolning buyrakusti bezlaridan zaharlanishlarda gastro- enterit belgilari: juda holdan toyish, bradikardiya kuzatiladi, ko‘rish qobiliyati susayadi.

20. 
    §. VAQTINCHA ZAHARLI BO‘LIB QOLGAN MAHSULOTLARDAN ZAHARLANISH
    

Vaqtincha zaharli bo‘lib qolgan mahsulotlardan zaharlanish kam uchraydi. Bunga o‘simlik (amigdalin, fagin, fazin, salonin,) hamda hayvon (asal) mahsulotlari kiradi.
Amigdalin danakli mevalar (o‘rik, olcha, shaftoli va b., achchiq bodom mag‘zida amigdalin glikozidi tutadi) gidroliz yo‘li bilan parchalanganda sianid kislota hosil bo‘ladi. Achchiq bodom tarkibida amigdalin miqdori 2-8% gacha, o‘rik va shaftoli dana- gining tarkibida 2-6% ga yetadi.
Kasallik yengil shaklda: bosh og‘rig‘i, ko‘ngil aynish bilan boshlanadi. 1-5 soat o‘tib og‘riq kuchayadi, tinimsiz ko‘ngil aynib, qusish boshlanadi, shilliq pardalar qizarib ketadi, nafas olish qiyinlashadi. Nafas bilan chiqarilayotgan havodan achchiq mag‘izning hidi keladi. Zaharlanish 30% hollarda nafasning falajlanishi oqibatida o‘lim bilan tugaydi. Danakli mevalar (olcha, olxo‘ri va boshqalar) qiyomi, murabbolaridan organizm zahar- lanmaydi, chunki qaynatilganda amigdalin parchalanib ketadi va sianid kislota hosil bo‘lmaydi. Mag‘zi iste’mol qilinmaydigan meva danaklari (achchiq danaklar) dan yog‘ olinadi.
Solanin. Ko‘kargan kartoshka tarkibidagi solanin o‘zining xususiyatlari bilan gemolitik ta’sir ko‘rsatuvchi zaharli modda- lar - saponin va glukozidlarga yaqin. Toza kartoshka tarkibida solanin miqdori 0,002-0,01%, ba’zan me’yorda 0,02% ko‘ta- riladi. Solanin ko‘proq kartoshka po‘chog‘ida (0,03 dan 0,064 foizgacha) bo‘ladi. Kartoshkani ochiqda saqlash natijasida (ungan