M a ‘ ruza №7 nivelirlash usullari reja

M A ‘ R U Z A № 7
NIVELIRLASH USULLARI
REJA:
1. Nivelirlash usullari.
2. Geometrik nivelirlash usullari:
a) oldinga nivelirlash
b) o‘rtadan nivelirlash
v) oddiy nivelirlash
g) murakkab nivelirlash.
3. O‘rtadan nivelirlashni afzalliklari.
4. Nivelirlash turlari.


1. Nivelirlash usullari.
Nuqtaning balandligini o‘lchash yoki nivelirlash yo‘li bilan er yuzidagi nuqtalarning bir-biriga yoki boshlang‘ich deb qabul qilingan satxiy yuzaga nisbatan balandligi aniqlanadi.
Qo‘llaniladigan usul va asboblarga qarab nivelirlash quyidagi turlarga bo‘linadi:
1. Geometrik nivelirlash.
2. Trigonometrik nivelirlash.
3. Barometrik nivelirlash.
4. Mexanik nivelirlash.
5. Gidrostatik nivelirlash.
6. Radio nivelirlash.
7. Stereofotogrammetrik nivelirlash.


Geometrik nivelirlash.
Bu usulda bir nuqtaning boshqa nuqtaga nisbatan balandligi gorizontal vizirlash nuri bo‘yicha reykalardan bevosita sanoq olish yo‘li bilan aniqlanadi. Nivelirlashning bu usulida nivelirdan foydalaniladi. Geometrik nivelirlashda nuqtalarning balandligi, nivelirlashning boshqa turlariga qaraganda aniqroq topiladi.
Geodezik tayanch nuktalarini va plan olish nuqtalarining balandligini aniqlashda, turli masshtabda plan olishda, injenerlik inshootlarining loyixalarini tuzishda, bu inshootlarni qurishda, shuningdek geologik qidiruv ishlarida, yirik injenerlik inshootlarining cho‘kishi va deformatsiyasini aniqlashda va shu kabi boshqa ishlarda geometrik nivelirlash qo‘llaniladi.
Nivelirlash metodi va asboblari nuqtalar balandligining qanchalik aniq o‘lchanishi zarurligiga qarab tanlanadi.


Trigonometrik nivelirlash.
Nivelirlashning bu turida ikki nuqta orasidagi qiyalik burchagi va masofa o‘lchanadi, hamda o‘lchash natijalaridan nuqtalarning bir-biriga nisbatan balandligi trigonometrik formulalar yordamida hisoblab chiqariladi. Teodolit-taxometr bilan qiyalik burchagi o‘lchanadi. Trigonometrik nivelirlash topografik plan olishda, balandliklardagi farq katta bo‘lgan nuqtalarni, masalan, tog‘, tepalik va boshqa relef shakllarini, turli buyum va inshootlarning balandligini aniqlashda qo‘llaniladi.