M a ‘ ruza №13 joyni vertikal planirovka qilish uchun yuza nivelirlash

Gorizontal maydonchalar, odatda er qazish ishlarining nolaviy balansi shartiga rioya qilgan holda ko‘tarma va kovlanmalar hajmi taxminan barobar bo‘lganda loyihalanadi. YUza nivelirlash ma’lumotlari asosida planirovka qilinayotgan uchastkaning o‘rtacha otmetkasi topiladi. Bunda kvadrat shakldagi har qaysi prizma vertikal tekisliklar, tekis asos va yuqoriga qiya tekislik (uchastkaning yuzasi) bilan chegaralangan deb faraz qilinadi. Prizmaning balandligi uning yuzasidagi burchagiy nuqtalar otmetkalarining o‘rtacha arifmetik qiymatiga teng deb qabul qilinadi. U holda prizma hajmi

bo‘ladi, bu erda R - prizma asosining yuzasi; h - burchagiy nuqtalarning otmetkalari.

Kvadratlar uchlarining qora otmetkalari ma’lum bo‘lgan uchastkani planirovka qilishda o‘rtacha otmetka quyidagicha hisoblab topiladi. Uchastka konturi ichida joylashgan kvadratlarning a₁, a₂, a₃, ...... a₂₄ uchlari otmetkalari (1 - rasm) hisoblashda to‘rt marta takrorlanadi va ularning yig‘indisi ga teng bo‘ladi.
So‘ngra uchastka konturi bo‘ylab joylashgan (uchastka burchaklari uchlarining otmetkalari bundan mustasno) kvadratlar uchlarining otmetkalari (b₁, , b₂₀) jamlanadi va olingan yig‘indi 2 ga ko‘paytiriladi, chunki bu otmetkalar ikki yondosh kvadratga taalluqlidir. Nihoyat, uchastkaning burchagiy nuqtalari otmetkalari (s₁, s₄) ni jamlab topiladi.
Uchastkani planirovka qilish uchun o‘rtacha otmetka N₀ quyidagi formula bilan aniqlanadi:

bu erda n - barcha kvadratlar soni.

1-rasm. Joydagi uchastka yuzasini planirovka qilishda er qazish ishlari balansini nolga teng qilgan holda loyihaviy otmetkani hisoblashga doir sxema.

Kvadrtalar barcha uchlarining ish otmetkalari qora otmetkalar bilan planirovka otmetkasi N₀ ayirmasidan chiqadi.

Qiyaliklar.Kvartal ichidagi territoriyalarni planirovka qilishda, texnologik asbob-uskunalar uchun qiya maydonchalar tayyorlashda va boshqa hollarda berilgan nishablik bo‘yicha qiya yassiliklar loyihalanadi.
Nivelir to‘ri kvadratlari uchlarining qora otmetkalarini, loyihaviy yassilik boshlang‘ich nuqtasining N₁ otmetkasini ( 2- rasm) va loyihalanayotgan yuzaning ikkita o‘zaro perpendikulyar yo‘nalishlari bo‘yicha berilgan i₁ va i₂ nishabliklarni bilgan holda nivelir to‘la kvadratlari uchlarining loyihaviy otmetkalari, so‘ngra ilgari ko‘rsatib o‘tilgan tartibda ish otmetkalari hisoblab topiladi.



2-rasm. Qiya tekislik loyihalashga doir sxema
Boshlang‘ich nuqtaning loyihaviy otmetkasi N₁ bilan loyihaviy yassilikdagi N₂ otmetkali ixtiyoriy nuqta o‘rtasidagi bog‘liqlik

formula bilan ifodalanadi, bu erda i₁ va i₂ - gorizontal va vertikal yo‘nalishlarda berilgan loyihaviy nishabliklar; d₁ va d₂ - boshlang‘ich nuqta bilan nishabliklar yo‘nalishlarida aniqlanayotgan nuqta orasidagi masofa.

Hisoblab topilgan loyihaviy va ish otmetkalari ish chizmasiga, kvadrtalarning tegishli uchlari yoniga yozib qo‘yiladi, ularga asoslanib planirovka qilish ishlari bajariladi va loyihaviy otmetkalar uchun yuzalar tozalanadi.