Луғат. Тузувчилар: Абулқосимов Ҳ. П., Абулқосимов М.Ҳ

 
Ялпи ички маҳсулот (ЯИМ) 
– йил давомида мамлакат 
ҳудудида ишлаб чиқарилган пировард маҳсулот ва 
хизматларнинг бозор баҳоларидаги қиймати Ялпи ички 
маҳсулотда мамлакат ҳудудида ишлаб чиқарилган барча 
маҳсулот ва хизматлар (бошқа мамлакатлар корхоналари, қўшма 
корхоналарда яратилган ҳамма товар ва хизматлар қўшилиб) 
ҳисобга олинади. Ҳозирги пайтда Ўзбекистонда ялпи ички 
маҳсулот кўрсаткичи ҳисобга олинмоқда.
Ялпи капитал қўйилма
– асосий капиталга сарфланган 
асосий жами маблағ. 
Ялпи миллий маҳсулот (ЯММ)
– миллий иқтисодиётда 
бир йил давомида вужудга келтирилган ва бевосита 
истеъмолчиларга бориб тушадиган пировард маҳсулот ва 
хизматларнинг бозор баҳоларидаги суммаси. Ялпи миллий 
маҳсулотга мамлакат ичидаги ва бошқа мамлакатлардаги 
миллий ишлаб чиқарувчилар вужудга келтирган маҳсулотлар 
қиймати киради. 
Ялпи пул тушуми
– 
товар маҳсулоти, иш, хизмат ва 
моддий бойликларни сотишдан тушувчи пулнинг умумий 
миқдори. 
Ялпи таклиф
– мавжуд нарх даражасида сотиш мумкин 
бўлган, сотишга чиқарилган ва тайёрланган турли - туман 
товарлар ва хизматларнинг умумий ҳажмидир. 
Ялпи талаб
– бу барча истеъмолчилар, яъни аҳоли, 
корхоналар ва давлат нархларнинг мавжуд даражада сотиб 
олиш мумкин бўлган турли товарлар ва хизматларга бўлган 
талабнинг умумий ҳажмини ёки миллий иқтисодиётдаги реал 
пул даромадлари ҳажмини билдиради. 
Ялпи фойда
 
– корхона ялпи даромадининг барча 
мажбурий тўловларни чиқариб ташлагандан сўнг корхона 
ихтиёрида қолувчи қисми.
 
Янги классик (неоклассик) йўналиш 
- Fарб иқтисодий 
адабиётида «Янги классик экономикс» деб аталади ва бу 

---

- 407 - 
йўналиш асосида маржинализм ғоялари ётади. Буюк инглиз 
иқтисодчиси А. Маршалл (1842 - 1894) номи билан боғлиқ. 
Шу 
даврда 
«Сиёсий 
иқтисод» 
ўрнига 
мафкурасиз 
«Экономикс» матни пайдо бўлди. Унда соф эркин бозор 
иқтисодиёти тарғиб этилади, давлатнинг роли имкони борича 
кам бўлмоғи керак. Бу йўналишда либерализм ва 
неолиберализм оқимлари мавжуд. Америка монетаризми - 
М.Фридман (1912, АҚШ) ўзининг «Капитализм ва эркинлик» 
(1960) китобида «эркин ишбилармонлик»ни ҳимоя қилади. 
«Озодлик йўлида қурбон бериш»ни ва «табиий ишсизлик»ни 
қўллаб - қувватлайди, давлат томонидан бериладиган ёрдамга 
қарши чиқади, иқтисодиётни тўғри пул сиёсати билан (давлат 
кам аралашади) тартибга солиш тарафдори. Бу оқим ғоялари 
Россия 
Федерацияси 
иқтисодиётида 
қўлланилмоқда. 
«Маршалл хочи» - талаб ва таклиф эгри чизиқларининг 
кесишганлигини кўрсатади; кесишган нуқта уларнинг 
мувозанатини ҳамда турғун баҳони кўрсатади.
Ярмарка 
– 1) товарлар намунаси кўргазмаси; даврий 
савдо манзили; 2) давлат рухсат берган вақтинча савдо шакли. 
Ярмаркалар кенг истеъмол товарлари ёки асбоб - 
ускуналарнинг намуналарини намойиш этувчи катта 
бозордир. Белгиланган муддатда, маълум чекланган вақтда 
иштирокчиларга маҳсулот, товар намуналарини кўрсатиш 
учун махсус ажратилган жойда ярмарка ташкил этилиб, унда 
миллий ва халқаро миқёсда савдо шартномаларини тузади. 
Ярмаркада нақд пулли савдо-сотиққа рухсат берилмайди. 
Яширин ишсизлик
- 
ишлаб чиқаришда банд бўлган, 
ҳақиқатда 
эса ортиқча ҳисобланган ишчилардир, чунки ушбу ишлаб 
чиқариш жараёни ҳақиқатда оз сонли ишловчилар талаб 
қилади.