Луғат. Тузувчилар: Абулқосимов Ҳ. П., Абулқосимов М.Ҳ

Талаб эгри чизиғи 
- графикда нарх ва талабнинг ҳажми 
ўртасидаги тескари боғлиқликни кўрсатади. 
Танлаш эркинлиги
— истеъмолчилар ҳуқуқлари ва 
манфаатларининг устунлигини, уларнинг ўз хоҳиш - 
истаклари, диди, даромадига мос товар ва хизматларни 
танлаш эркинлигига эга эканликларини ифодалайди. Бунинг 
учун, биринчидан, товар ва хизматлар ҳамда ресурс бозорлари 
ҳам қиммат, ҳам арзон, бир - бирининг ўрнини босувчи ва 
тўлдирувчи товарлар билан тўлган бўлиши керак, иккинчидан, 
давлат истеъмолчиларни уларнинг ҳаёти ва саломатлигига 
зиён ва зарар етказувчи товарлардан ҳимоя қилиши зарур. Шу 
мақсадда Ўзбекистон Республикасининг “Истеъмолчиларнинг 
ҳуқуқларини ҳимоя қилиш тўғрисида”ги қонуни амалга 

---

- 331 - 
оширилмоқда. 
Шунингдек, 
республикага 
истеъмол 
товарларини ноқонуний олиб келиниши ва сотилишининг 
олдини олиш чора - тадбирлари кўрилмоқда.
 Танловнинг муқобил қиймати
деб, танлов натижасида 
воз кечилган имкониятлар ичидан танловчи учун энг катта 
наф келтирувчи ёки қадрланувчи имкониятга айтилади. 
Муқобил қиймат доимий, ўсиб борувчи, пасайиб борувчи 
бўлиши мумкин. 
 Тантьема 
(франц. - улуш, қисм) - корхона ва банкларнинг 
соф фойдаси ҳисобидан олинадиган, асосан, бошлиқларга 
ҳамда фирманинг юқори табақа хизматчиларига тўланадиган 
қўшимча ҳақ, мукофот. 
Тариф сеткаси
– бу, разрядлар шкаласидан иборат бўлиб, 
уларнинг ҳар бирига ўз тариф коэффициенти берилган ва ҳар 
қандай разряднинг тариф сеткасида ишнинг мураккаблигига 
қараб биринчи разрядга нисбатан ишнинг неча марта 
мураккаблигини кўрсатиб туради. 
 Тариф ставкалари
– тегишли равишда белгилаб 
берилган турли разрядга эга бўлган ишчиларнинг меҳнатига 
тўланадиган ҳақ миқдори мажмуи. 
 Тариф тизими
– ишчи ва хизматчиларнинг иш ҳақи 
даражасини тармоқлар ва мамлакат минтақаси бўйича, улар 
ичида эса ишлаб чиқариш турлари, турли тоифадаги ходимлар 
малакаси ва меҳнат шароитларига қараб тартибга солиб 
турувчи меъёрлар тизими. 
Тарифлар 
— бу давлатга олиб кирилишида божхона 
тўлови тўланадиган товарлар рўйхатидир. Бу давлат 
томонидан 
иқтисодни 
тартибга 
солишда 
импортни 
бошқарилиши воситаси сифатида ишлатилади.