Луғат. Тузувчилар: Абулқосимов Ҳ. П., Абулқосимов М.Ҳ

Ишлаб чиқариш харажатлари
- маҳсулот ишлаб чиқриш 
билан боғлиқ бўлган меҳнат, маблағ, материал, харажатлар 
йиғиндиси.
 
Ишлаб чиқариш харажатлари – товар ва 
хизматларни ишлаб чиқариш ва истеъмолчиларга етказиб 
беришга қилинадиган барча сарфлардир.Уларнинг қуйидаги 
шакллари мавжуд: 
Ички харажатлар
– корхонанинг ўзига 
тегишли бўлган ресурслардан фойдаланиш натижасида 
вужудга келадиган харажатлар. 
Ташқи харажатлар
– 
ташқаридан жалб қилинган ресурсларга тўловларни амалга 
оширишга кетган харажатлар. 
Доимий харажат
– ишлаб 
чиқариш ҳажмига таъсир этмайдиган, у ўзгарганда ҳам 
миқдорини ўзгартирмайдиган харажатлар. 
Ўзгарувчи харажат
– ишлаб чиқариш ҳажмининг ўзгаришига таъсир этадиган 
харажатлар. 
Ўртача харажатлар
– маҳсулот бирлигига 
тўғри келадиган харажатлар. 
Қўшимча харажатлар
– 
маҳсулотнинг навбатдаги қўшимча бирлигини ишлаб 
чиқаришга қилинадиган харажатлар. 
Тўғри харажатлар
– 
маҳсулот таннархига бевосита қўшилиб, унинг таркибига 
кирадиган харажатлар. 
Эгри харажат
 
– маҳсулот таннархига 
устама бўлиб, нархда акс этадиган харажатлар. 
Ишлаб чиқариш.
Ишлаб чиқариш – бу кишилик 
жамиятининг амал қилиши ва ривожланиши учун зарур бўлган 
моддий ва маънавий неъматларни яратишга қаратилган 
мақсадга мувофиқ фаолиятдир. 
Ишлаб чиқариш жараёни
– 
кишиларнинг мақсадни кўзлаб амалга ошириладиган 
фаолияти бўлиб, истеъмоли учун зарур бўлган моддий ва 
маънавий неъматларни яратишга қаратилган жараён. Моддий 
ва маънавий неъматлар яратиш, турли хизматлар кўрсатиш 
жараёни кишилар иқтисодий фаолиятининг асосий томонидир. 
Ҳар қандай ишлаб чиқариш, биринчи навбатда, меҳнат 
жараёнидир ёки бошқача қилиб айтганда, табиатдаги бор 
нарсаларнинг кўринишини ўзининг истеъмоли учун мувофиқ 
ҳолга келтириш учун қилинган меҳнат
 
фаолиятидан 

---

- 165 - 
иборатдир. Меҳнат жараёнида кишилар ҳамда табиат 
ўртасидаги моддалар алмашинуви билан бирга инсоннинг ўзи 
ҳам ҳар томонлама камол топиб боради, яъни кишилар 
ўзининг меҳнатга бўлган қобилиятини, билимини оширади ва 
уларни амалда қўллашни кенгайтириб боради. 
Ишлаб 
чиқаришнинг таркибий тузилиши
муҳим аҳамият касб этиб, у 
турли соҳалар, бўлинмалар, яратилаётган маҳсулотлар ва 
кўрсатилаётган хизматлар турларини ифодалайди. Энг аввало, 
ишлаб чиқаришни 
моддий ишлаб чиқариш ва хизматлар 
кўрсатиш соҳаларига