Loyihalarni moliyalashtirish

2-rasm. Investitsiya loyihasi samaradorligini baholash⁷

⁷ A.Uzoqov, E.Nosirov, R.Saidov, M.Sultonov “Investitsiya loyihalarini moliyalashtirish va ularning monitoringi” Toshkent “Iqtisod-Moliya”, 2006 y. 89b.
Taqdim etilayotgan ob’ekti investitsiyalashni moliyaviy baholash (yoki moliyaviy asoslanganlik bahosi) investitsiya jarayonining ajralmas qismi hisoblanadi. Investor moliyaviy holati noma’lum bo’lgan yuridik yoki jismoniy shaxslar bilan hech qanday munosabatlar olib bormaydi. Bozor iqtisodiyoti rivojlangan mamlakatlarda, korxonalar moliyaviy hisobotlarini e’lon qilish normal holat hisoblanadi va ular har xil to’plamlar holatida chop etiladi. Bu to’plamlar orqali kompaniyalarning moliyaviy holati to’g’risida ma’lumotlar olish mumkin.
Investitsiya loyihasining moliyaviy asoslanganlik bahosi pul oqimlari to’g’risidagi hisobot yordamida hisoblanadi (4-shakl). Bu esa korxonaning mablag’lari holati to’g’risida aniq ma’lumot olishni, shu bilan birga bu mablag’larning investitsiya loyihasiga etarligini ko’rsatib beradi. (- jadval).
Korxona pul oqimlari asosan quyidagilardan tashkil topadi:

• 
  operatsion faoliyatning sof pul kirimi/chiqimi (4-shakl, 050-qator);
  
• 
  investitsion faoliyatning sof pul kirimi/chiqimi (4-shakl, 100-qator);
  
• 
  moliyaviy faoliyatning sof pul kirimi/chiqimi (4-shakl, 180-qator);
  

Pul mablag’lari bo’yicha salbiy saldo chiqqanda, qo’shimcha o’z mablag’lari yoki qarz mablag’larini jalb etishni taqozo etadi va bu mablag’lar investitsiya loyihasini moliyaviy baholash hisob-kitobida aks ettirilishi kerak.
Loyihaning maqsadi, shartlari va variantlarini tanlab olishga ko’ra moliyaviy baholash (yoki moliyaviy asoslanganlik bahosi), investitsion loyihalash jarayonida qo’shimcha ma’lumotlardan foydalanish mumkin. (masalan, 1 va 2 shakl ma’lumotlari).
Investitsiya loyihalari samaradorligini baholashning ikkinchi usuli, bu loyihani iqtisodiy baholash hisoblanadi.
Loyihani iqtisodiy baholash o’z navbatida ikki guruhga bo’linadi:

• 
  oddiy (yoki statistik) baholash;
  
• 
  diskontlashga asoslangan baholash. Birinchi guruhga quyidagilar kiradi:
  
• 
  investitsiya qoplash muddati (Payback Period, PP);
  
• 
  investitsiya samaradorligi koeffitsienti (Accountinq Rate of Return, ARR).