Loyiha toshkent davlat yuridik universiteti

Mahkumlarni  batamom  ajratib  qo’yish  va  qo’riqlash.  Ozodlikdan 
mahrum  etishga  hukm  qilingan  shaxslarni  batamom  ajratib  qo’yish  va 
qo’riqlash,  shuningdek  ular  saqlanadigan  va  mehnat  qiladigan  obyektlarni 
qo’riqlash O’zbekiston Respublikasi Ichki ishlar vazirligi  tomonidan qonun 
hujjatlarida belgilangan tartibda amalga oshiriladi. Bunda har bir muassasada 
qat’iy  belgilab  qo’yilgan  kun  tartibi  tuziladi,  kun  tartibi  mahkumlarning  u 
yoki  bu  kontingenti  bilan  olib  boriladigan  ishlarning  xususiyatiga,  tezkor 
vaziyat  holatiga,  ishlab  chiqarish  sharoitiga,  yilning  fasliga,  mahalliy 
sharoitlar hamda boshqa aniq holatlarga bog’liq bo’ladi. Mahkumlarning kun 
tartibini  bajarishlarini  ta’minlash  uchun  muassasa  boshlig’ining  buyrug’i 
bilan signal va buyruq berish tizimi joriy etiladi. Muassasalarda har kuni ikki 
marotaba  mahkumlarni  bor-yo’qligi  umumiy  tekshirudan  o’tkaziladi.[
 
Jinoyat-ijroiya  kodeksiga  sharhlar.  /  M.H.Rustamboev,  B.J.Axrarov  va 
boshqalar.  /  Mas’ul  muharrir:  yu.f.d.,  prof.  M.H.Rustamboev.  –  T.:  TDYI, 
2007. – 574 b.]  
Mahkumlarni batamom ajratish bilan bog’liq rejim talabi mahkumlarni 
sudning qonuniy kuchga kirgan hukmi asosida jazoni ijro etish muassasasiga 
joylashtirish bilan ta’minlanadi va ularni boshqa fuqarolardan farqli ravishda 
huquqlari  cheklangan  holda  ajratib  qo’yilishida  ifodalanadi.  Ajratib 
qo’yishning  jiddiyligi  jazoni  ijro  etish  muassasasi  turi  va  unda  belgilangan 
rejimga  bog’liq  bo’ladi.  Mahkumlarni  boshqalardan  ajratib  qo’yishga 
ko’proq  turmalarda,  maxsus  tartibli  koloniyalarda  erishiladi,  manzil-
koloniyalarida  qurollangan  soqchilarning  yo’qligi  tufayli  mahkumlarni 

---

115 
 
ajratib  qo’yish  tartibi  (imkoniyati)  turma  va  maxsus  tartibli  kolloniyalarga 
nisbatan kam. 
Jinoyat-ijroiya  kodeksiga  muvofiq,  jazoni  ijro  etish  muassasalari  bir-
biridan  jiddiy  ravishda  farq  qiladi.  Shuningdek  mahkumning  yoshi  (voyaga 
yetmaganlar tarbiya kolloniyalarida), jinsi, sodir etilgan jinoyatning ijtimoiy 
xavflilik darajasi ham ularni ajratilgan holda saqlash darajasiga ta’sir qiladi.  
Mahkumlarni  doimiy  nazorat  qilish  rejimning  asosiy  talablaridan  biri 
bo’lib,  jazoni  o’tash  rejimini  ta’minlashning  vositasi  hisoblanadi.  Bu 
mahkumlarni  saqlash  va  mehnat  qilishi  jarayonida  ularning  yangi  jinoyatni 
yoki  boshqa  ijtimoiy  xavfli  qilmishlarni  sodir  etishining  oldini  oladi. 
Muassasa ma’muriyati va barcha xodimlari jinoyatlar sodir etilishi va rejim 
talablari buzilishining oldini olish uchun barcha zarur choralarni ko’rishlari 
lozim.  
Mahkumlarni  nazorat  qilish  nazorat  xizmati  tomonidan  amalga 
oshiriladigan  vazifa  bo’lib,  O’zbekiston  Respublikasi  Ichki  ishlar  vazirligi 
tomonidan  belgilangan  tartibda  amalga  oshiriladi.  Jazoni  ijro  etish 
muassasasidagi  nazorat  xizmati  IIV  qorovul  qo’shinlarining  tarkibiy  qismi 
hisoblanadi. 
Nazoratchilarning  rejimni  amalga  oshirishga  qaratilgan  faoliyati  ko’p 
tarmoqli  va  kengdir.  Ular  sutka  davomida  mahkumlarning  yashash  zonalari 
va  ishlab  chiqarish  obyektlaridagi  xulqlarini  nazorat  qiladilar,  kun  tartibiga 
oid  tadbirlarni  o’z  vaqtida  o’tkazish,  mahkumlarni  shaxsiy  tintuv  qilish, 
yashash  zonalarini  ko’zdan  kechirish  va  tintuv  qilish,  qarindoshlari  yoki 
boshqa  shaxslar  bilan  uchrashuvlarni  o’tkazish,  mahkumlarga  kelgan 
posilka,  yo’qlovlarni  qabul  qilish,  ko’zdan  kechirish  va  egasiga  to’shirish, 
mahkumlarni  intizomiy  bo’limga  o’tkazish  to’g’risidagi  qarorni  bajarish  va 
boshqa vazifalarni bajaradilar.