Loyiha toshkent davlat yuridik universiteti

Kasallik  yoki  mehnat  qobiliytini  yo’qotganligi  munosabati  bilan 
jazodan  ozod  qilish  tartibi.  Jazoni  ijro  etuvchi  muassasa  yoki  organ 
ma’muriyati  Jinoyat  kodeksining  75-moddasida  nazarda  tutilgan  hollarda 
mahkumni  jazoni  o’tashni  davom  ettirishdan  ozod  qilish  to’g’risida  sudga 
taqdimnoma  kiritadi.  Ayni  bir  vaqtda  sudga  tibbiy  komissiya  xulosasi  va 
mahkumning shaxsiy hujjatlar yig’majildi yuboriladi. 
Mahkumni  ozodlikdan  mahrum  qilish  tariqasidagi  jazodan  kasalligi 
tufayli ozod qilish to’g’risidagi taqdimnoma O’zbekiston Respublikasi Ichki 
ishlar  vazirligining  maxsus  tibbiy  komissiyasi  xulosasi  asosida  kiritiladi. 
Maxsus  tibbiy  komissiyaning  yig’ilishi  haftada  kamida  bir  marta 
mahkumlarga 
mo’ljallangan 
Respublika 
ixtisoslashgan 
davolash 
muassasasida  o’tkaziladi.  Alohida  hollarda  maxsus  tibbiy  komissiyaning 
yig’ilishi  boshqa  JIEMda  ham  o’tkazilishi  mumkin.  Maxsus  tibbiy 
komissiyaning  ko’rib  chiqishi  uchun  hujjatlar  kasalxona  ma’muriyati  yoki 
JIEMning tibbiyot bo’limi tomonidan tayyorlanadi. 
Maxsus  tibbiy  komissiyaning  mahkumni  kasalligi  tufayli  muddatidan 
ilgari  jazo  o’tashdan  ozod  qilish  mumkinligi  to’g’risidagi  xulosasi  “Og’ir 
kasallikka  chalingan  mahkumlarni  tibbiy  tekshiruvdan  o’tkazish  va  ularni 
kasalligi  tufayli  jazoni  o’tashdan  ozod  qilishga  taqdim  etish  qoida”lariga 
(ro’yxat  raqami  1854,  2008-yil  9-sentabrg’)  (O’zbekiston  Respublikasi 
qonun  hujjatlari  to’plami,  2008-y.,  37-38-son,  385-modda)  muvofiq 
chiqariladi. 
JIEM  ma’muriyati  maxsus  tibbiy  komissiya  tomonidan  mahkumni 
kasalligi  tufayli  jazoni  o’tash  muddatidan  ilgari  ozod  etish  mumkinligi 
to’g’risida  xulosa  chiqarilganidan  so’ng  uch  kun  ichida  hujjatlarni  qaror 
chiqarish uchun sudga taqdim qiladi. 
Mahkumni  birinchi  va  ikkinchi  guruh  nogironi  deb  topilishi  uning 
mehnatga  layoqatsizligini  bildiradi.  Uning  ana  shu  holatga  uchrashining 
sababi jazoni almashtirish yoki o’tashdan ozod qilish masalasini hal etishda 

---

266 
 
ahamiyatga ega emas. Mahkumning og’ir kasalligi jazoni o’tashga to’sqinlik 
qiladigan  darajada  bo’lishi  kerak.  Bu  masala  tibbiy-mehnat  ekspertiza 
komissiyaning xulosasiga asoslanib hal qilinadi. 
Mahkumni  axloq  tuzatish  ishlari  tariqasidagi  jazodan  mehnat 
qobiliyatini  yo’qotganligi  oqibatida  ozod  qilish  to’g’risidagi  taqdimnoma 
ijtimoiy  ta’minot  organlarining  tibbiy-mehnat  ekspert  komissiyasi  xulosasi 
asosida  kiritiladi.  Jazoni  o’tash  davrida  homiladorlik  va  tug’ish  ta’tili 
berilgan ayollarni jazodan ozod qilish to’g’risidagi taqdimnoma bunday ta’til 
huquqini beruvchi tibbiy hujjat asosida kiritiladi. 
Harbiy xizmatchilarni intizomiy qismga jo’natish yoki xizmat bo’yicha 
cheklash tariqasidagi jazoni o’tashdan ozod qilish to’g’risidagi taqdimnoma 
tegishli  harbiy-tibbiy  komissiyaning  ularni  harbiy  xizmatga  yaroqsiz  deb 
to’ish  haqidagi  xulosasi  asosida  kiritiladi.  Ayol  harbiy  xizmatchilar  xizmat 
bo’yicha  cheklash  tariqasidagi  jazoni  o’tashdan  homiladorlik  va  tug’ish 
ta’tili  berilishi  munosabati  bilan  ham  ozod  qilinadilar.  Bunda  ozod 
qilinayotgan  harbiy  xizmatchining  huquqini  cheklovchi  yoki  majburiyat 
yuklovchi cheklashlarsiz jazodan to’la ozod qilinadi. 
Jinoyat  protsessual  kodeksining  534-moddasiga  binoan,  mahkum 
jazoni o’tayotgan vaqtida jazoni o’tashga monelik qiladigan surunkali ruhiy 
kasallikka  yoki  boshqa  og’ir  kasallikka  duchor  bo’lgan  taqdirda  sudya 
jazoning  ijro  qilinishiga  mutassaddi  organning  taqdimnomasiga  binoan, 
maxsus tibbiy komissiyaning xulosasiga asosan mahkumni o’talmay qolgan 
jazoni o’tashdan ozod qilish to’g’risida ajrim chiqarishga haqlidir. 
Surunkali ruhiy kasallikka duchor bo’lgan mahkumni o’talmay qolgan 
jazodan  ozod  qilishda  sudya  unga  nisbatan  tibbiy  yo’sindagi  majburlov 
chorasini qo’llashga yoki uni sog’liqni saqlash organlari yoxud qarindoshlari 
vasiyligiga berishga haqlidir. 
Bunday shaxslar sog’aygan taqdirda, basharti bu hol jazoning ijro etish 
muddati  tugashiga  qadar  sodir  bo’lsa,  sud  tayinlangan  jazoni  ijro  etish 
to’g’risida ajrim chiqaradi. 
Mahkum  jazoni  o’tashga  to’sqinlik  qiladigan  ruhiy  tusda  bo’lmagan 
boshqa  og’ir  kasallikka  duchor  bo’lganda  ham  jazoni  o’tashdan  ozod 
qilinishi mumkin. O’zbekiston Respublikasi JPK 534-moddasining to’rtinchi 
qismiga  ko’ra,  og’ir  kasallikka  duchor  bo’lgan  shaxslarni  o’talmay  qolgan 
jazodan  ozod  qilish  masalasini  hal  qilishda  sudya  sodir  etilgan  jinoyatning 
og’irligi, mahkumning shaxsini va boshqa holatlarni hisobga olinishi kerak. 
Shuni ta’kidlash kerakki, mahkumni o’talmay qolgan jazodan kasalligi 
tufayli ozod qilganda sudya uni faqat asosiy jazodan emas, balki qo’shimcha 
jazo chorasidan ham ozod qilishga haqli va buni sud ajrimida ko’rsatadi. 

---

267 
 
Jazoni  o’tashdan  ozod  qilingan  shaxslar  tuzalganidan  keyin  Jinoyat 
kodeksi  69-moddasida  nazarda  tutilgan  va  sud  tomonidan  tibbiy  yo’sindagi 
majburlov  choralari  qo’llanilgan  kundan  boshlab  hisoblanadigan  muddatlar 
o’tib kyetmagan bo’lsa, jazoni ijro etish sudning qarori bilan davom ettiriladi 
va sud tayinlangan jazoni ijro etish to’g’risida ajrim chiqaradi.