Loyiha O‘zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik universiteti

Ekologiya sohasidagi jinoyatlar bo‘yicha isbotlash 

 

Atrof  muhit  ifloslanganlik  fakti  va  darajasini  isbotlash  uchun  to 

ifloslanganga  qadar  tuproq,  suv  ob’ekti  va  atmosfera  havosining  holati 

(kimyoviy  tarkibi,  ba’zi  moddalar  bo‘yicha  REM,  mahalliy  tabiiy 

E’tibor  qiling!  Eng  avvalo,  jinoiy  xatti-harakatning  kelib 

chiqish  sabablari  va  ekologik  ob’ektlar  ifloslanishining  doimiyligi 

aniqlanadi. Buning uchun quyidagilarni bajarish zarur:  

-  voqea  sodir  bo‘lgan  joy  va  tozalash  inshootlarini  ko‘zdan 

kechirish;  

-  atrof  muhitni  ifloslanishiga  olib  kelgan  ishlab  chiqarish 

jarayoni bilan tanishish;  

-  ifloslayotgan manbalarni bartaraf etish chorasini ko‘rish;  

-  ekologik  qoidani  buzganlikda  aybli  shaxs,  jabr  ko‘rganlar, 

guvohlarni so‘roq qilish;  

-  ifloslanishning 

texnologik 

jarayonini 

ko‘rsatadigan 

hujjatlarni  olib  qo‘yish,  ichki  boshqaruv  nazoratining  holati, 

ekologik  nazoratni  amalga  oshiradigan  inspeksiya  va  organlarning 

ma’lumotlari;  

-  ifloslanganlik  darajasini  tahlil  etish  uchun  tuproq,  suv  va 

havodan namunalar olish; 

-  tibbiy, 

biologik, 

kimyoviy, 

ixtiologik 

va 

boshqa 

ekspertizalarni belgilash. 

---

 

469 

sharoitlar), ro‘y bergan hodisalar va ularning salbiy oqibatlarini bartaraf 

etish  va  ifloslashni  to‘xtatish  yuzasidan  ko‘rilgan  choralar  to‘g‘risida 

axborotga  ega  bo‘lish  kerak.  Shuningdek,  yuqorida  tilga  olingan 

ob’ektlarni ifloslanishiga yo‘l ochadigan vaziyatni (tozalash qurilmalari 

nosozligi,  ishlab  chiqarishning  texnologik  talablariga  rioya  qilmaslik, 

chiqindi  va  tashlandiqlarni  zararsizlantirish  va  tozalash  jarayonining 

buzilishi, sanoat, kommunal-maishiy xo‘jaliklardan chiqadigan oqovalar 

tozalanishni  ta’minlovchi  qurilmalar  bir  me’yorda  ishlamasligi, 

nazoratining  susayib  ketganligi)  aniqlash  ham  maqsadga  muvofiq. 

Tergovning  oxirigacha  kutib  o‘tirmay  tergovchi  jinoyatni  kelib 

chiqishiga yo‘l ochgan aniq sabab va sharoitlarni belgilashi, uni bartaraf 

etish  imkoniyatlarini  o‘rganishi  va  oldini  olish  to‘g‘risida  tegishli 

organlarga taqdimot kiritishi shart. 

Ekologik  jamiyatlarni  tergov  qilishda  haqiqiy  holatni  tez,  to‘la  va 

samarali  aniqlab  olish  kerak.  Tergov  harakatlariga  ta’sir  ko‘rsatadigan 

bir qator o‘ziga xos taktik yo‘nalishlar mavjud. 

Voqea  ro‘y  bergan  joyni  ko‘zdan  kechirish  jarayonida  ifloslangan 

suv havzasi, er uchastkasi, o‘simlik va hayvonot dunyosiga duch kelish 

mumkin.  Bunda  ifloslanish  xarakteri,  uning  boshlanishi,  rivojlanishi  va 

jadallashish  darajasi  aniqlanadi.  Suv  va  er  neft  mahsulotlari  bilan 

ifloslanganda  yuzada  yupqa  qatlam  hosil  bo‘ladi,  u  ichki  qatlamga 

o‘tishi, tuproq shimib olgan bo‘lishi mumkin. Natijada ifloslangan er va 

suvning  fizik  xossasi  o‘zgaradi  (yaltiraydi,  hid  chiqaradi,  rangi 

o‘zgaradi).  Atmosfera  havosi  ifloslanganda  zararli  chang-tuzon  va  turli 

gazlarni  shamol  yo‘nalishi  bo‘yicha  o‘z  manbalaridan  uzoqlarga  olib 

ketadi.  Ifloslangan  havo  turli  darajada  flora  va  faunalarga  ham  ta’sir 

ko‘rsatadi. 

Ifloslangan joyda o‘ziga xos tomonlarni isbotlash uchun tekshirish 

ishlariga  turli  mutaxassislar  –  tegishli  ishlab  chiqarish  tarmoqlari, 

sanitariya-epidemiologiya,  suv  muhofazasi,  baliq  muhofazasi  va 

boshqalar  bilan  shug‘ullanadigan  xodimlarni  jalb  etish  kerak.  Bundan 

maqsad ilmiy metodlar va maxsus asboblar, qurilmalar va boshqa texnik 

vositalardan  foydalanib,  olingan  axborot  va  namunalar  to‘la-to‘kis 

aniqligi ta’minlanadi.  

Ifloslangan  joyni  ko‘zdan  kechirganda  ko‘p  hollarda  markazdan 

boshlab  keyin  chetga  chiqiladi.,  ya’ni  ifloslash  manbaidan  tozalash 

inshootiga, suv to‘planadigan joyga, so‘ngra chiqindilar to‘kiladigan va 

ko‘miladigan yaqin hududga o‘tish, xullas spiral bo‘yicha harakat qilish 

maqsadga 

muvofiqdir. 

SHunday 

qilib, 

faqat 

ifloslanayotgan 

---

 

470 

manbanigina  emas,  balki  chiqindilar,  tashlandiqlar,  o‘lgan  baliq  va 

boshqa  hayvonlar  to‘planib  qolgan  uchastkalarni  ham  o‘rganish 

imkoniyati  yaratiladi.  Bu  uchastkalardagi  suv,  tuproq,  o‘simlik  va 

havodan namunalar olinadi. Videoga olish, suratga tushirish, shuningdek 

ifloslanish  manbai,  uning  qoldiqlari,  izlari  va  namuna  olingan 

uchastkalarning  chizmasi  ko‘zdan  kechirish  bayonnomasiga  ilova 

qilinadi.  

Hujjatlarni tahlil qilish muhim ahamiyatga ega. Ular suv havzalari, 

tuproq va havoni zararlayotgan dalillar, shuningdek faunalarning qirilib 

ketishi,  o‘rmon  va  boshqa  o‘simliklarning  yo‘qolishi  to‘g‘risida 

ma’lumotlar beradi. 

 

Hujjatlar  bilan tanishuv orqali, ba’zi  mansabdor shaxslar vakolati, 

hujjatlarning  talablariga  rioya  etish  darajasi  to‘g‘risida  xulosa  qilish 

mumkin.  Bu  ijtimoiy  xavfli  xatti-harakatlarni  ifodalaydigan  va  jinoyat 

ishiga tirkab qo‘yadigan asosiy hujjatlar darajasini aniqlash imkoniyatini 

beradi. 

Hujjatlarni  ularning  to‘la-to‘kisligi  va  mantiqiyligi  nuqtai 

nazaridan  ham,  tuzatish  va  qo‘shimcha  kiritish  imkoniyatlarini  texnik-

kriminalistik  vositalarni  joriy  etish  orqali  aniqlash  bilan  ham  chuqur