Loyiha O‘zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik universiteti

Esda  tuting!  Jinoyatlarni  tergov  qilish  xususiy  kriminalistik 

uslubiyotlarning  aksariyati  quyidagi  asosiy  bo‘limlarni  o‘z  ichiga 

oladi: 

– jinoyatlarning kriminalistik tavsifi; 

– jinoyatlarni tergov qilish dasturlari; 

– eng  xarakterli  tergov  harakatlarini  va  qonunda  nazarda  tutilgan 

boshqa  chora-tadbirlarni  tayyorlash  va  o‘tkazish  taktikasi  o‘ziga  xos 

xususiyatlarining ta’rifi; 

– mazkur  turdagi  jinoyatlarni  tergov  qilish  chog‘ida 

tergovchilarning kelajakda shu xil jinoyatlarning oldini olishga doir 

faoliyatini  tayyorlash  va  o‘tkazish  o‘ziga  xos  xususiyatlarining 

ta’rifi. 

---

 

337 

 

Jinoyatlar kriminalistik tavsifi kompleks mazmunga ega. Ularning 

asosiy  qismi  jinoiy  xulq  mexanizmini,  jinoyat  to‘g‘risidagi  axborotni 

olish  va  undan  foydalanish  tarkibini  kriminalistik  tadqiq  etish, 

jinoyatchining  va  jabrlanuvchilarning  shaxsini  aniqlash  va  hokazo 

jarayonida  aniqlanadi.  SHu  bilan  birga,  ularda  yaqin  turuvchi  yuridik 

fanlarning  ayrim  qoidalari  bo‘ladi.  Biroq  boshqa  fanlardan  bunday 

foydalanish  odatdagi  ilmiy  uyg‘unlashuv  doirasi  bilan  cheklangan 

bo‘ladi  va  tavsiflarning  kriminalistik  mohiyatiga  ta’sir  etmaydi. 

Kriminalistik  tavsiflar  jinoyatlarning  muayyan  turlariga  ham,  o‘xshash 

(bir-biriga yaqin) guruhlariga ham berilishi mumkin bo‘lib, bu ularning 

juda xilma-xil bo‘lishiga olib keladi. 

Jinoyatlar  kriminalistik  tavsiflarining  mazmuni  tavsiflanayotgan 

jinoiy qilmishning  mohiyatiga, tergov qilish xususiy uslubiyotining turi 

va  ishlanganlik  darajasiga,  ilmiy  tadqiqotning  vazifalari  va  usullariga 

hamda  bir  qator  boshqa  omillarga  bog‘liq  bo‘ladi.  Bundan  tashqari, 

jinoyatlar  kriminalistik  tavsiflari  tarkibiy  tuzilishi  shakliga  ko‘ra  bir-

biridan  farq  qiladi.  Kriminalistik  tavsif  bor-yo‘g‘i  bir  necha  kirish 

qoidalarini  o‘z  ichiga  olgan  ishlar  ham  uchraydi.  Ayni  paytda 

jinoyatlarni  tergov  qilishning  shunday  xususiy  uslubiyotlari  ham  borki, 

ana  shu  tavsif  ularning  asosiy  qismini  tashkil  etadi.  Biroq,  ko‘rsatib 

o‘tilgan  farqlarga  qaramay,  jinoyatlar  zamonaviy  kriminalistik 

tavsiflarining aksariyatida bir qancha barqaror takrorlanuvchi elementlar 

mavjud  bo‘lib,  ana  shularning  majmui  ularning  tipik  tuzilmasini  hosil 

qiladi. 

Qoida  tariqasida,  kriminalistik  tavsiflar  ko‘rib  chiqilayotgan 

jinoyatlar  turining  tushunchasini  aniqlashdan  va  uni  tergov  qilishning 

umumiy  shart-sharoitlarini  (tergov  qilishning  izchilligi,  muddatlari 

hamda  shakli  va  h.k.)  tavsiflashdan  boshlanadi.  Bunday  axborot 

ma’lumotnoma  vazifasini  bajargan  holda  imkon  boricha  qisqa  bayon 

qilinadi va tegishli kriminalistik tavsifni ta’riflash uchun tayanch bo‘lib 

xizmat  qiladi.  Kriminalistik  tavsifda  ko‘rib  chiqilayotgan  jinoyat  turi