Loyiha O‘zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik universiteti

Esda  tuting!  Tergov  eksperimenti  –  jinoyat  ishini  tergov  qilish 

jarayonida sodir bo‘lgan hodisaning ayrim holatlarini va vaziyatlarini 

tajriba usulida tekshirishga oid kriminalistik taktika tizimida mustaqil 

tergov harakati. 

Tergov  eksperimenti  –  ish  uchun  muhim  bo‘lgan  holatlarning 

amalda  mavjudligini  aniqlash  uchun  ularni  tiklash  va  tajribalar 

o‘tkazish yo‘li bilan o‘tkaziladigan protsessual harakat. 

E’tibor qiling! Eksperiment biror hodisani idrok qilish, muayyan 

harakatlarni  bajarish,  biror  hodisaning  sodir  bo‘lish  imkoniyatini 

tekshirish,  shuningdek  hodisaning  yuz  berish  va  izlarning  qolish 

yo‘sinlarini  aniqlash  uchun  o‘tkaziladi.  Tergov  eksperimentini 

o‘tkazish  tergovchiga  u  yoki  bu  harakat,  voqea,  hodisa  yuz  bergan 

bo‘lishi mumkinligi yoki mumkin emasligini muayyan tergov vaziyati 

sharoitida tajribalar o‘tkazish yo‘li bilan aniqlash imkonini beradi. 

---

 

211 

Tekshirilgan  harakatlar,  voqealar  real  emasligini  aniqlagach, 

tergovchi  mazkur  faktlarni  haqqoniy  faktlar  qatoridan  chiqaradi, 

ularning  amalda  mavjudligi  tasdiqlangani  esa  jinoyat  ishining  muayyan 

holatlarini  isbotlashni  engillashtiradi.  Tergov  eksperimentining  boshqa 

protsessual harakatlardan farqi asosan shundaki, tergovchi uni o‘tkazish 

vaqtida  kriminalistik  ahamiyatga  molik  axborotni  kuzatish  va  (yoki) 

eshitish  orqali  uni  qayd  etish  bilan  kifoyalanmaydi,  balki  tergov 

qilinayotgan  voqea  holatlarini  tiklaydi  va  uning  sodir  bo‘lish 

imkoniyatini tekshirish uchun tajribalar o‘tkazadi. 

Tergov eksperimentini o‘tkazish zarurati aniqlanayotgan holatning 

ahamiyati  va  uni  tajriba  o‘tkazish  yo‘li  bilan  tekshirish  imkoniyatini 

hisobga  olgan  holda  aniqlanadi.  Tergov  eksperimenti  tergov 

qilinayotgan  voqeaning  ayrim  holatlarini  tekshirish  usuli  sifatida 

qaralishi  lozim,  chunki  jinoyatning  ob’ektiv  va  sub’ektiv  holatlari 

yig‘indisini  tiklash  uning  takrorlanishiga  olib  kelishi  mumkin,  ya’ni 

ijtimoiy  xavfli  hisoblanadi.  Tergovchi  shaxsning  sha’ni  va  qadr-

qimmatini  kamsitadigan,  odamlar  hayoti  va  sog‘lig‘i  uchun  xavfli 

bo‘lgan,  moddiy  zarar  etkazilishiga  olib  kelishi  mumkin  bo‘lgan 

eksperimentlarni o‘tkazishga haqli emas. Bunday holatlar boshqa tergov 

harakatlari yordamida tekshirilishi lozim. 

 

Amalda  ayniqsa  ko‘p  o‘tkaziladigan  birinchi  guruh  tergov 

eksperimentlariga  ish  uchun  ahamiyatli  bo‘lgan  biron  narsani  muayyan 

ob-havo,  berilgan  yorug‘lik  va  shovqin  sharoitlarida,  ochiq  joyda  yoki 

bino  ichida  ko‘rish  yoki  eshitish  imkoniyatini  tajriba  o‘tkazish  yo‘li 

bilan tekshirish misol bo‘ladi. 

Tergov 

eksperimentlarining