Loyiha O‘zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik universiteti

yu.f.d.dosent G.Z.Tulaganova 

---

 

7 

1-BO‘LIM. KRIMINALISTIKANING UMUMIY QOIDALARI 

 

1-MAVZU. KRIMINALISTIKANING PREDMETI, 

VAZIFALARI, TIZIMI VA BOSHQA YURIDIK FANLAR BILAN 

ALOQASI 

 

Kriminalistika  fani,  uning  predmeti  va  vazifalari.  Kriminalistika 

tizimi. Kriminalistikaning boshqa yuridik fanlar bilan aloqalari.  

 

Kriminalistika fani, uning predmeti va vazifalari 

 

Kriminalistika  jinoyatlarni  ochish  va  oldining  olishda  dalillarni 

topish,  olish,  mustahkamlash  va  tadqiq  etish  bilan  bog ‘liq  harakatlarni 

JPK  ga  ko  ‘ra  amalga  oshiradigan  taktik-metodologik  usullari,    shu 

maqsadda  qo‘llaniladigan  ilmiy-texnik  vositalar  va  ularni  joriy  qilish 

to‘g‘risidagi  fandir.  Uning  asosiy  vazifasi  tergov  qilishda  va 

jinoyatchilikni  ochishda  huquqni  himoya  qiluvchi  organlarni  ilmiy 

asoslangan  usullar,  vositalar  va  metodlar  bilan  qurollantirishdan 

iboratdir. 

Kriminalistikani  turli  mamlakatlarda  turlicha  nom  bilan  atalgan  – 

“ilmiy  politsiya”,  “texnik  politsiya”,  “jinoiy  texnika”  va  h.k.  Bizning 

davrimizda  ham  bu  atama  bir  xilda  qo‘llanilmaydi  –  bir  qator 

mamlakatlarda u “kriminalistik texnika” ma’nosida ishlatiladi. 

 

Esda  tuting!  “Kriminalistika”  (lot.  “criminal”  -  “jinoyat”, 

yunon.  “logos”  -  “ta’limot”  -  so‘zma-so‘z  “jinoyat  haqidagi  fan” 

ma’nosini anglatadi) atamasi ilk marotaba XIX asr ohiri - 1908 yilda 

avstriyalik  olim  Gans  Grossning  “Kriminalistika  tizimi  sifatida 

tergovchilar  uchun  qo‘llanma”  asarida  jinoyatning  tergov  qilish 

tehnikasi,  taktikasi  va  metodikasini  o‘rganadigan  fanga  nisbatan 

qo‘llanilgan  edi.  Unda  kriminalistikaga  jinoyat  huhuqiga  nisbatan 

yordamchi fan, jinoyat huhuqini amalga oshirishga qaratilgan ta’limot 

sifatida yondashilgan.  

Esda tuting! Kriminalistika - jinoyatni ochish va oldini olish 

maqsadida dalillarni izlash, yig’ish, qayd etish va tadqiq etish boyicha 

jinoyat-protsessual qonunida nazarda tutilgan harakatlarni bajarish 

uchun qo‘llaniladigan tehnik vositalar, taktik usullar va metodlar 

to‘g’risidagi fan. 

 

---

 

8 

Kriminalistikaning  predmeti  –  jinoyatchilik  mexanizmi,  jinoyat  va 

uning  ishtirokchilari  to‘g’risidagi  ma’lumotning  vujudga  kelishi, 

dalillarni  to‘plash,  tekshirish,  baholash  va  foydalanish  qonuniyatlari  va 

ularni bilish asosida jinoyatlarni tergov qilish va oldini olishning maxsus 

vosita va usullari majmui.  

Kriminalistika umumiy va maxsus vazifalarni bajaradi.  

 

Jinoyatlarni  tez  va  to‘la  ochishga  erishish  –  bu  tayyorlanayotgan 

yoki  sodir  etilgan  jinoyatning  haqiqiy  manzarasini  ochish  va  ish 

yuzasidan  haqiqatni  tiklash.  Sud  muhokamasiga  qadar  jinoyatni 

ochishda  tezkor-qidiruv  va  tergov  organlari  ishtirok  etadi.  Ulardan  har 

biri  o‘z  protsessual  vakolati  doirasida  harakat  qiladi,  bunda  ular 

o‘zlariga  xos  vosita,  usul  va  metodlarni  qo‘llab,  jinoyatni  to‘la 

ochishning umumiy vazifalarini hal qilishda hissalarini qo‘shadilar.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Kriminalistika 

o‘zining  ilmiy  qonuniyatlariga  ega.  Ular 

jinoyatlarni  tergov  qilish  asoslarini  o‘rgatadi.  Jinoyatni  tergov  qilish  – 

qonunda  ko‘zda  tutilgan  tartibda  surishtiruv  va  dastlabki  tergov 

organlari  faoliyatini  tashkil  etadi,  bunda  ijtimoiy  xavfli  xatti-harakatlar 

mavjudligi yoki mavjud emasligi, uni sodir etgan shaxs aybdorligi yoki