Loyiha O‘zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik universiteti

 
Gumon qilinuvchi va ayblanuvchilarni so‘roq qilish taktikasi 
 
So‘roqni boshlashdan oldin gumon qilinuvchi (ayblanuvchi)ga 
uning huquqlari, shu jumladan ko‘rsatuvlar berish yoki ko‘rsatuvlar 
berishdan bosh tortish huquqi tushuntiriladi. So‘roq qilinuvchiga u 
ko‘rsatuvlar berish orqali o‘z manfaatlarini yanada faol himoya qilishi, 
masalan, o‘zining aybini engillashtiradigan yoki uni istisno etadigan 
holatlar to‘g‘risida xabar qilishi mumkinligi tushuntirilishi lozim. 
SHunda u iltimosnomalar va rad etish to‘g‘risida arizalar berishi, dalillar 
taqdim etishi osonlashadi. 
So‘roq qilish jarayonida tergovchi haqqoniy ko‘rsatuvlar berish 
uchun qulay psixologik muhit yaratishga harakat qilishi, o‘zining tergov 
ostidagi shaxs va uning himoyachisiga bo‘lgan hurmatini namoyish 
etishi, ular egallagan pozitsiya va himoya taktikasini tushunishiga urg‘u 
berishi lozim. Agar advokat gumon qilinuvchining ko‘rsatuvlar 
berishdan bosh tortishini qo‘llab-quvvatlayotgan bo‘lsa, so‘roq 
qilinuvchiga buning salbiy oqibatlarini, shuningdek u o‘z huquqlari va 
qonuniy manfaatlarini o‘zi himoya qilishga haqli ekanligini, buning 
uchun sukut saqlagandan ko‘ra ko‘rsatuvlar bergan foydaliroq ekanligini 
unga tushuntirish zarur. 
Gumon qilinuvchi (ayblanuvchi)ni so‘roq qilishning muvaffaqiyati 
tegishli taktik usullarni to‘g‘ri tanlash va samarali qo‘llashga bog‘liq 
bo‘ladi. 
Nizosiz vaziyatda
, so‘roq qilinuvchi o‘z aybiga iqror bo‘lgan 
sharoitlarda so‘roq qilayotganda tergovchi asosiy e’tiborni tergov 
qilinayotgan jinoyatning barcha holatlari to‘g‘risida mumkin qadar 
batafsil ko‘rsatuvlar olishga qaratishi lozim. Olinayotgan ma’lumotlarga 
baho berishda gumon qilinuvchi (ayblanuvchi), odatda, o‘z aybini 
kamaytirib ko‘rsatishga, javobgarlikning bir qismini o‘z sheriklari yoki 

---

277 
jabrlanuvchiga yuklashga, o‘zini noqulay vaziyat qurboni qilib 
ko‘rsatishga harakat qilishini doim yodda tutish kerak. 
So‘roq qilinuvchi yaqin odamining aybini o‘z bo‘yniga olishi ham 
ehtimoldan xoli emas. Bularning barchasi vaziyat nizoli tus olishiga olib 
keladi, 
shu 
sababli 
so‘roq qilinuvchining e’tiborini uning 
ko‘rsatuvlaridagi ziddiyatli jihatlarga darhol qaratish doim ham 
maqsadga muvofiq emas. Gumon qilinuvchi (ayblanuvchi)ning 
ko‘rsatuvlarida mavjud yolg‘on tafsilotlar o‘z-o‘ziga tuhmat qilish 
natijasi bo‘lishi mumkinligini unutmaslik kerak. O‘z-o‘ziga tuhmat 
qilish zamirida ko‘pincha muayyan shaxsiy xususiyatlar yotadi. Soxta 
iqrorda ifodalangan ma’lumotlar odatda tergovchiga ma’lum tafsilotlar 
doirasidan chetga chiqmaydi, bunda ularning aksariyat qismini o‘z 
aybiga chin dildan iqror bo‘lganlik va tergovga ko‘maklashishga 
tayyorlik haqidagi arizalar tashkil etadi.