Loyiha O‘zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik universiteti

ob’ektiv va sub’ektiv omillar
ta’sir etadi. 
Ob’ektiv
omillar bo‘lib yozish sharoitiga tegishli bo‘lgan holatlar, ya’ni 
atrof-muhit ta’siri, yozish quroli, qanday material - buyumga yozilishi 
kabilar hisoblanadi. 
Sub’ektiv
omillarga yozayotgan shaxsning psixologik kasallik, 
mastlik, emotsional va shu kabi insonning o‘ziga xos bo‘lgan boshqa 
holatlari kiradi. SHuningdek, yozish jarayonida shaxs qasddan yozuvini 
- imzosini o‘zgartirib yozishga harakat qilishi mumkin. Mana shu sabab 
omillar xatning nisbiy mustahkamligi va individualligini belgilaydi.
Ko‘rsatilgan omillar dastxatning ayrim umumiy xususiyatiga ta’sir 
etib, 
asosiy 
individuallik 
vaqti 
sharoitiga 
nisbatan 
bo‘lgan 
mustahkamligi xatni (imzoni) bajargan shaxsning aynanligini belgilash 
uchun imkon beradi. 
Ekspertiza tekshiruvi natijasida yozgan shaxsni aniqlash bilan bir 
qatorda, xatning yozilish sharoitini, yozgan shaxsning salomatlik 
holatlari ham aniqlanishi mumkin. Bunday holatlar xatdagi “nutq” 
umumiy, xususiy belgilar asosida amalga oshiriladi. Masalan, 
yozayotgan shaxsning ruhiy hayajoni va boshqa holatlari odatlangan 
yozish usuliga ta’sir etib, shu bois yozuvning bir tekisligi buziladi, 
yozish tezligi yuqori bo‘ladi yoki pastlashadi. Natijada xatning aniqligi, 
ravonligi o‘zgaradi, harflar tuzilishi bir muncha soddalashadi. 
Qo‘lyozmada ayrim buzilishlar kuzatiladi. O‘ziga xos holatlar yozish 
sharoitining o‘zgarishida ham yuz beradi. Masalan, tik turib yoki yotgan 
holda yozish, qo‘lning jarohatlanishi natijasida chap qo‘l yoki boshqa 
moslama bilan yozish va hokazo.

---

115 
Dastxatning identifikatsiyaviy belgilari 
Xat, imzo va boshqa qo‘lda yozilgan matnlarni kim tomonidan 
bajarilganligini aniqlashda qo‘llanadigan uslub dastxatshunoslik usluji 
deb ata ladi. Identifikatsiyaviy belgilar esa tekshiruv tadqiqot, izlanish 
aniqlashda vosita bo‘ladigan xatning belgi - alomatlaridir.
Dastxatshunoslik ekspertizasini o‘tkazishda ekspert dastxatda 
mavjud bo‘lgan quyidagi 
belgilarni
o‘rganib, tahlil qilib tekshiruv 
o‘tkazadi.
1.
Dastxatning mazmuniga oid sifatlari. 
2.
Topografik belgilar (xat, imzo, raqam, yozuvlarning hujjatda 
joylashuv xususiyatlari); 
3.
Dastxatni yozish usulining umumiy sifat va belgilari; 
4.
Xatning alohida (xususiy) belgilari. 
Dastxatning birinchi guruhdagi sifat belgilarini