Loyiha O‘zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik universiteti

Statik tekshirish
jarayonida hodisa sodir bo‘lgan joy 
sharoitlari 
ko‘zdan kechirish boshlangan paytdagi ko‘rinishda 
o‘rganiladi. O‘rganish vizual usulda amalga oshiriladi, ob’ektlar 
o‘rnidan qo‘zg‘atilmaydi. 
Dinamik ko‘zdan kechirish
jarayonida 
ob’ektlarni barcha tomonlardan tekshirish uchun ularni bir joydan 
boshqa joyga ko‘chirish amalga oshiriladi. Mufassal tekshirish 
jarayonida aniq ko‘rinib turgan izlar bilan bir qatorda, ko‘rinmas izlar va 
mikroob’ektlarni kriminalistik texnika vositalari yordamida aniqlash va 
qayd etish zarur. 
Kriminalistik ahamiyatga molik axborot manbalari – izlar va 
ob’ektlarni topish va qayd etish jarayonida tergovchi iz hosil bo‘lish 
E’tibor qarating!
Amaliyotda hodisa sodir bo‘lgan joy bo‘ylab 
harakatlanishning uch asosiy usuli qo‘llaniladi:
1) 
ekssentrik
– tergovchi markazdan chetga qarab spiral bo‘ylab 
harakatlanadi;
2) 
konsentrik
– chetdan markazga qarab spiral bo‘ylab 
harakatlanadi;
3) 
frontal
– hodisa sodir bo‘lgan joyni uning bir chetidan boshqa 
chetiga chiziq bo‘ylab harakatlanish orqali tekshiriladi.

---

201 
mexanizmini xayolan gavdalantirishi lozim. Jinoyatchining harakatlarini 
modellashtirish orqali u amalda mavjud bo‘lmagan, biroq mavjud 
bo‘lishi lozim bo‘lgan yoxud aksincha mavjud bo‘lishi lozim bo‘lmasa-
da, amalda mavjud bo‘lgan faktik ma’lumotlarni aniqlashi va 
bayonnomada qayd etishi zarur. Masalan, eshik tagida bandi qirqilgan 
qulf yotibdi, lekin metall payrahalar mavjud emas.
Ushbu holatlar tergovchi ilgari surgan tusmolga tuzatish kiritish 
zaruriyatidan 
yoki 
jinoyatchi 
tomonidan 
soxtalashtirish 
holati 
mavjudligidan darak beradi. Bu erda jinoyatchi tergovni chalg‘itish, uni 
soxta yo‘lga burish, jinoyatni o‘z vaqtida ochishga to‘sqinlik qilish 
uchun hodisa sodir bo‘lgan joy sharoitini sun’iy tarzda yaratgani yoki 
o‘zgartirgani nazarda tutiladi.
Mufassal tekshirishni o‘tkazish chog‘ida tergovchi quyidagi 
savollarga javob topish imkonini beradigan ma’lumotlarni to‘plashi 
lozim: 1) hodisa sodir bo‘lgan joy jinoyat sodir etilgan joy 
hisoblanadimi; 2) hodisada nechta kishi ishtirok etgan, ularning 
harakatlari xususiyati va motivlari qanday; 3) tekshirilayotgan voqea 
qachon yuz bergan, jinoyatchilar hodisa sodir bo‘lgan joyda qancha vaqt 
bo‘lishgan; 4) jinoyatchi va jabrlanuvchi o‘rtasdagi aloqa qanday 
xususiyatga ega; 5) jinoyatni kim sodir etgan. Bu savollarning 
barchasiga izlarning kriminalistik tahlili, ularning o‘rni, o‘g‘irlangan 
buyumlar hajmi va hokazolar haqidagi ma’lumotlarni o‘rganish javob 
topish imkonini beradi. 
Jinoyat protsessual qonunida izlar ashyoviy dalil sifatida keng 
ma’noda talqin qilinadi, hodisa joyidan topilgan har qanday iz hozirgi