Ловия систематикаси ва морфологияси

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ
ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИГИ ВАЗИРЛИГИ

ТОШКЕНТ ДАВЛАТ АГРАР УНИВЕРСИТЕТИ

ЎСИМЛИКШУНОСЛИК ВА МОЙЛИ ЭКИНЛАР КАФЕДРАСИ

Ўсимликшунослик фанидан амалий машғулот

Ловия систематикаси ва морфологияси
катта ўқитувчи Ч.Х.Улуғов
Тошкент 2022 - йил
Ловия систематикаси ва морфологияси
Дарс мақсади: талабаларга ловия турларининг тузилиши, умумий морфологик белгилари тўғрисида гапириб бериш ва талабаларда кўникма ҳосил қилиш.
Кўргазма материал: ловия турлари, донлари ва мевалари, гербарий, ўсимлик боғламлари.
Услубий материаллар- тарқатма материаллар, ўқув қўлланмалар
Ловия - Рhazeolus L. авлодига мансуб бўлиб 200 та турни ўз ичига олади, шулардан 20 таси экилади, қолгани ёввойи ҳолда ўсади. Ловиянинг барча тури келиб чиқишига қараб икки гуруҳга - Америка ва Осиё ловияси гуруҳларига бўлинади. Бу гуруҳлар уруғнинг, дуккагининг катталиги, шакли билан фарқ қилади.
Америка гуруҳига кирадиган турларидан қуйидагилари кўп тарқалган:
1) оддий ловия - Phaseolus vulgaris Savi
2) лима ловияси-Phaseolus lunatus L.
3) ниш баргли ловия (Тепари)-Phaseolus acutifolius Aza Gerau
4) кўп гулли ловия - Phaseolus multiflorus willd. Шу турлардан оддий ловия кўп тарқалган бўлиб, дони озиқ-овқатда ишлатилади.
Осиё ловияларининг дони майда цилиндрсимон, дуккак ва шарсимон ёнбарглар билан ажралиб туради. Осиё ловияларидан қуйидагилар кўп тарқалган:
1) Осиё ловияси (мош) - Phaseolus aureus Piper.
2) Адзуки ловияси - Phaseolus angularus widht.
3) Гуручсимон ловия - Phaseolus calcaratus Piler.
Бу турларнинг орасида мош кўп
тарқалган. Ловиянинг асосий турларининг таснифи 1- жадвалдакелтирилган.
1-жадвал
Ловиянинг асосий турларининг тавсифи

Белгилари	Оддий ловия	Лима ловияси	Кўпгулли ловия	Тепари ловияси	Осиё ловияси
Уруғпалла си	Ер юзигачиқади	Ер юзигачиқади	Ер юзигачиқмайди	Ер юзигачиқади	Ер юзигачиқади
Майса	Ўрта ва йирик, кам тукланган	Ўрта ва йирик бирин-чи барги мум ғубар билан, туксиз	Йирик, кам тукланган	Майда ва ўрта бирин-чи барги тухумсимон,-чўзинчоқ, тупли ва тупсиз	Майда, биринчи барги ингичка узун тукли.
Гултўплам Гуллар	Гулларни сони 2-12 та Йирик, оқ, пушти, бинафша	Гулларни сони 30-60та Майда ва ўрта,оқ,яшил, тўқпушти ранг	Гулларни сони 16-40 та Йирик, қизил, пушти, оқ, чиннирангли	Гулларни сони кам 2-5 та.Ўрта, оқ, бинафша	Гулларни сони кам 2-4та. Йирик, ўрта оч ва тўқ сариқ, сариқ яшил рангли.
Дуккак	Тўғри, ханжарсимон, цилиндрсимон, силлиқ 4-10 та уруғ, учи ўткирлашган	Калта, кенг 2-3та уруғ, учи ўткирлашган	Йирик, кенг ғадур-будир, 2-6 та уруғ, учи ўткирлашган	Калта, тўғри, ингичка, Ясси цилиндрсимон, 4-5та уруғ, учи ўткирлашган.	Узун, цилиндр-симон, ингичка 7-10та уруғ, ўткир учи йўқ, тупли.
Уруғлар	Майда, йирик,1000 дон вазни 140-1100 г, думолоқ, тухумси-мон, пилласимон.	Ўрта ва йирик, 1000та дон вазни 240-1150 г, ясси, думалоқ, ясси буйраксимон, пиёзсимон.	Жуда йирик,1000 дон вазни 700-1350г. ясси, эллипсимон, уруғ кертиги чуқур жойлашган ёки уруғ юзасида бўлади.	Майда, 1000 дон вазни 100-130г, буйраксимон, ясси понасимон.	Майда,1000 дон вазни 25-60г, думалоқ цилиндрсимон.