Lotin tilining qisqacha tarixi o’zbekiston respublikasi

Lotin tilining qisqacha tarixi

Download 451,37 Kb.

1 2 3

Bog'liq
1.1. Lotin tilining qisqacha tarixi (1)

Britaniya va G’arbiy Germaniyada lotin tili o‘rnini german tillari, Norina va Pannoniya da slavyan tillari egalladi. Natijada lotin tili o‘zining ta'sir doirasini yo‘qotgan va hech kim so‘zlashmaganligi uchun olik tilga aylanib qolgan.

Lotin tili XV-XVI asrlargacha barcha katolik mamlakatlarda cherkov, fan, yuridik hujjatlar, tibbiyot tili; yuristlar, chinovniklar, ruhoniylarning jonli tili vazifasini ham bajardi.

IX-XI asrlarda Markaziy Osiyoda yashgan Abu Ali ibn Sino, Axmad Farg’oniy, Muso Xorazmiy, Abu Rayhon Beruniy, Abu Nasr Farobiy kabi mutaffakkir olimlarimiz ham lotin tilini o’rganishgan, qadimgi yunon va rimlik olimlarning manbalarini o’qib o’z bilimlarini boyitishgan. O’z ilmiy ishlarini olib borishgan.

XVI-XVII asrlarda Yevropaning ilg’or davlatlaridagi olimlar tomonidan Abu Ali ibn Sino, Axmad Farg’oniy, Muso Xorazmiy, Abu Rayhon Beruniy, Abu Nasr Farobiy kabi mutaffakkir olimlarimizning asarlari lotin tiliga tarjima qilingan va Yevropa maktablari va oliy maktablarida darslik sifatida qo’llanilgan.

XVIII asrgacha diplomatiya tili sifatida qo‘llanib keldi. Hozir ham Vatikan davlatida rasmiy hujjatlar lotin tilida yuritiladi. Lotin tili tibbiyot, filologiya, qisman tabiiy fanlarda ilmiy terminologiya manbaidir.

Lotin tili alifbosi eramizdan oldingi VI-IV asrlarga taalluqli yozma yodgorliklarda uchraydi. Yunon alifbosidan fonetik va orfografik jihatdan qayta shakllangan, pardozlangan holda lotin alfabeti vujudga kelgan. Eramizdan avvalgi II asrda lotin alfabetida 21 ta harf mavjud edi.

Eramizdan avvalgi I asrda yana 2 harf (Y, Z) qo‘shildi. O‘rta asrlarda lotin alifbosiga J, U, W harflari kirib keldi (qadimgi yunon va lotin yozma manbaalarida ushbu harflar, ayniqsa W uchramaydi).Eramizning VIII asriga kelib lotin alifbvosi Yevropaning ko‘pchilik tillarida qo‘llanila boshladi.

XX asrdan Yevropa, Amerika, Osiyo, Afrikaning 120 dan ortiq tillari, jumladan, alban, afrikan, bask, breton, venger, vetman, golland, dat, zulu, indonez, ingliz, island, ispan, italyan, yoruba, katalan, kongo, kutd, latish, lingal, litovs, luba, lujek, madura, malay, malag, mandin, maori, minankabau, nenis, norveg, polyak, portugal, retroraman, rumin, samao, serb, slovak, slovyan, soto, suaxili, sunda, tagal, turk, uels, fiji, fin, fransuz, xausa, xorvat, chvana, chex, shved, esperanto, eston, yavan tillari lotin alifbosidan foydalanmoqda.

Birinchi bor tibbiy atamalar yig'masini eramizdan oldingi beshinchi asrda yashagan alloma, tabib Buqrot (Gippokrat) yozgan. Ko‘p olimlar o’zlarining ilmiy ishlarini lotin tilida yozib, ilmiy darajalarni himoya qilganlar. Yevropa mamlakatlarida XVIII asrgacha lotin tili fanda va ma'muriy ishlarda ishlatib kelingan.

Lekin milliy davlatlarning shakllanishi bilan lotin tili o‘zining fan va madaniyat sohasidagi ahamiyatini butunlay yo‘qotdi. Lotin tili olik tilga aylangan bo‘lsada, hozirgi kunda o‘z ahamiyatini yo‘qotgani yo‘q. Hozirgi kunda tibbiyot, tarix, huquqshunoslik, filologiya va biologiya fanlari sohasida lotin tilidan keng foydalaniladi.

Bu ayniqsa, tibbiyotda aniq ko‘zga tashlanadi, chunki anatomik va davolashga oid atamalar hamda dorilarning nomi lotin tilidadir, Retsept varaqasida hamisha dori nomari va dorixona xodimiga shifokor tomonidan dori tayyorlash haqidagi ko‘rsatmalar lotin tilida yoziladi.

Download 451,37 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:

1 2 3