Lot yexsauo oʻyaman, qaziyman) togʻ jinslari va yerni (gruntni)

---

Ekskavator

Ekskavator (lot. yexsauo — oʻyaman,

qaziyman) — togʻ jinslari va yerni (gruntni)

qazish, ularni transport vositalariga

yuklash yoki toʻplash uchun moʻljallangan

qazishyuklash mashinasi. Yer qazish

mashinalarini yaratish gʻoyasini 16-asrda

Leonardo da Vinchi Ekskavator draglayn

sxemasi tarzida ilgari surdi. Ekskavator

ning chizmasini birinchi marta rus

muhandisi A.A. Betankur 19-asr 20-

yillarida ishlab chiqqan. 1834 yilda AQSH

da V. Otisom natent olgan; 1910 yilda

---

birinchi elektr dvigatelli Ekskavator, 1912

yilda dizel yonilgʻisida ishlaydigan, 1920-

yillarda relsda harakatlanib, toʻla

buriladigan Ekskavator ishlab chiqarildi.

Keyinchalik Ekskavator ning tuzilishi

takomillashtirib borildi.

Ekskavator bir kovshli (uzluksiz yoki siklli

ishlaydigan) va koʻp kovshli (uzluksiz

ishlaydigan) xillarga boʻlinadi. Ekskavator

ning asosiy qismlari; kovsh (choʻmich),

sharnirli quloch, kuch qurilmasi (dvigatel),

buriladigan korpus va yurish qismi

(gusenitsa, gʻildiraklar). Bir kovshli

Ekskavator ning ish sikli kon jinsi yoki

gruntni kesish yoki qazish, toʻlgan kovshni

boʻshatish va kovshni zaboyga

---

qaytarishdan iborat. Ekskavator ning

quvvati, turi va ish sharoitiga qarab, ish

sikli 15—80 sek davom etadi. Yurish

qismlarining turiga koʻra, gusenitsali,

gʻildirakli, odimlovchi, relsda yuradigan,

suvda suzadigan, gʻildirakligusenitsali;

kuch qurilmasining turiga koʻra, bir

dvigatelli va koʻp dvigatelli; ichki yonuv

dvigatelli, elektr, gidravlik, pnevmatik va

aralash dvigatelli; boshqarish turiga

qarab, qoʻlda, gidravlik, pnevmatik, elektr

bilan va aralash boshqariladigan; ish

organining turiga koʻra, toʻgʻri va teskari

kurakli, draglaynli, greyferli va boshqa

Ekskavator lar boʻladi. Toʻgʻri kurakli E.

keng tarqalgan. Bunday Ekskavator

lardan foydali qazilmalarni qazib olishda,

---

qattiq va toshloq gruntlarda zovurlar

qazishda foydalaniladi. Teskari kurakli

Ekskavator tor zovurlar qazishda, uncha

katta boʻlmagan zovurlarda inshootlar

qurishda qoʻllaniladi. Draglaynli

Ekskavator oʻzi turgan sathdan pastdagi

gruntlarni qaziydi. Greyferli Ekskavator

yuklash ishlarida, zovur qazish va

boshqalar maqsadlarda ishlatiladi. Turli

almashtiriladigan jihozlar (montaj ishlari,

yuk ortish va tushirish, burgʻilash,

ustunqoziqlar qoqish va boshqalaruchun)

bilan jihozlangan Ekskavator lar universal

Ekskavator deyiladi. Gidroyuritmali, yaʼni

gidroekskavatorlar ham keng tarqalgan.

Ularda turli ish organlari buriladigan

platforma bilan sharnirli birikadi va yuqori

---

(30—100 MPa) bosimli nasoslar bilan

harakatlanadi. Vazifasiga qarab, bir

kovshli E., qurilishda, karyerda, tunnelda

ishlatiladigan, kon ochadigan, suzib

yuruvchi va boshqalar xillarga boʻlinadi.

Tunnel vashaxta Ekskavator lari aksari

yer osti ishlarida qoʻllanadi. Bir kovshli

Ekskavator lar kovshining sigʻimi — 160

m³gacha.

Koʻp kovshli Ekskavator ish jihozlarining

turiga qarab, zanjirli va rotorli xillarga

boʻlinadi. Zanjirli Ekskavator larda

kovshlar (12—40 ta) yoʻnaltiruvchi rama

gʻaltaklari boʻyicha harakatlanuvchi

uzluksiz zanjirga mahkamlanadi. Rotorli

Ekskavator larda ish organi 6—12 ta

---

(baʼzan 24 gacha) kovsh oʻrnatilgan

rotordan iborat. Bunda grunt toʻkish

konveyeriga berilib 150 m gacha

tashiladi. Uning kovlash balandligi 50 m

gacha, chuqurligi esa 25 m gacha boʻladi.

Rotorli Ekskavator lar koʻproq konlarda

ishlatiladi. Harakat yoʻnalishiga qarab,

koʻndalangiga, boʻylamasiga qaziydigan

va buriladigan xillarga boʻlinadi. Koʻp

kovshli Ekskavator larning ish

unumdorligi 15000 m³/soat gacha yetadi.

Ekskavator lar Rossiya, AQSH,

Germaniya, Fransiya, Yaponiya, Polsha,

Chexiya va boshqalar mamlakatlarda

ishlab chiqariladi. Toshkent ekskavator

zavodida ham Ekskavator lar ishlab

chiqarilgan (1945—90).

---

Ko‘proq o‘rganish Ushbu maqolada

Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-

2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan.

Ushbu maqola chaladir. Siz uni boyitib,

Vikipediyaga yordam berishingiz

mumkin.

Bu andozani aniqrogʻiga almashtirish kerak.

"

https://uz.wikipedia.org/w/index

.php?

---

  Soʻnggi tahrir 5 oylar avval Рефлексист  tomonidan amalga oshirildi  

Matndan CC BY-SA 3.0  litsenziyasi boʻyicha

foydalanish mumkin (agar aksi koʻrsatilmagan

boʻlsa).

title=Ekskavator&oldid=2099931

" 

dan olindi