Лойиха (Намуна)

1-jadval

Katta ma’lumotlar biznes model tipologiyasi

Manba: R.Schroeder “Big data business models: Challenges and opportunities” 2016.

Blokcheyn texnologiyasidan foydalanishning ikki xil turi mavjud bo‘lib bugungi kunda har ikkisi ham rivojlanib bormoqda. Ular quyidagilar:

— Оmmaviy blokcheyn – ochiq, to‘ldirish va qo‘shimcha bloklar qo‘shish mumkin bo‘lgan ma’lumotlar bazasi. Bunday blokcheyn Bitcoin kriptovalyutasida keng foydalaniladi. Unda har bir qatnashuvchi ma’lumotlar yozish va o‘qish imkoniyatiga ega bo‘ladi.

— Xususiy blokcheyn – ma’lumotlarni yozish va o‘qishda tegishli chegaralanganlik tamoyiliga asoslanadi. Ishtirokchilar butun bir ma’lumotning o‘ziga tegishli qismini o‘qishi yoki ushbu ma’lumotlarni ma’lum qisminigina yozishi mumkin. Bu tranzaksiyalarni amalga oshirishda ishtirokchilar guruhining vakolatlari doirasida ma’lumotga ega bo‘lish va yozish huquqini beradi.

Blokcheyn texnologiyasining asosiy xususiyatlarini sanab o‘tamiz:

— Nomarkazlashgan – bloklar zanjirida server yo‘q, har bir ishtirokchi o‘zi uchun o‘zi server hamda butun blokcheynni ishlashini qo‘llab-quvvatlaydi;

— Shaffoflik – shartnomalar, o‘tkazmalar to‘g‘risida ma’lumotlar ochiq holatda saqlanadi, shu sababli uni o‘zgartirib bo‘lmaydi. “Birovdan yashiradigan siring bo‘lsa, uni hammaga ko‘rinadigan joyda saqla” degan maqolga mos tushadi;

— Nazariy cheksizlik – blokcheynga nazariy yondashganda uni chegarasiz yozuvlar bilan to‘ldirish mumkin. Shuning uchun uni superkompyuter bilan taqqoslash mumkin;

— Ishonchlilik – yangi ma’lumotlarni kiritish uchun blokcheyn zanjiri konsesusini talab qiladi. Bu tranzaksiyalarni filtrlash va qonuniy operatsiyalarga ruxsat beradi degani. Xeshlarni esa o‘zgartirishning imkoni yo‘q.

Har qanday texnologiyaning ham afzallik va kamchiliklari bo‘lganligi kabi blokcheyn texnologiyasi ham quyidagi yutuq va kamchiliklarga ega;

2-jadval

Manba: O‘rganilgan adabiyotlar ma’lumotlariga asosan muallif tomonidan tuzilgan.

Blokcheyn texnologiyasining raqamli iqtisodiyotdagi o‘rnini belgilashda unga asosan ishlab chiqilgan biznes modellarda texnologiyaning rolini ifodalash bilan tushuntirish mumkin.