Логопедия фанининг мақсади, вазифалари. Нутқ органларининг тузилиши. Нутқнинг ҳосил бўлиш механизми

Дислалияни бартараф этишда логопедик таъсир методикаси.
Талаффуз бузилишларни бартараф этиш учун логопедик таъсир лозим. Логопедик таъсирнинг асосий мақсади, нутқ товушларини тўғри шакллантиришдир. Нутқ товушларини тўғри тиклаш учун бола қуйидагиларни билиши лозим: нутқ товушларини билиши ва уларни идрокида аралаштириб юбориши керак эмас /бир товушни иккинчисидан акустик белгиси бўйича ажрата билиши/; нормал талаффуз қилинган товушдан нотўғи талаффуз қилинган товушни ажрата билиши; ўзи талаффуз қилган товушни эшитиб назорат қила билиши ва сифатини баҳолаши; товушни нормал /эффектини/ акустик эффектини ҳосил қилувчи артикуляцион ҳолатни бажара олиши; нутқнинг ҳамма турларида товушлардан ўринли фойдаланиши лозим.
Логопед болани тўғри талаффузга ўргатиши учун ниҳоятда самарали йўл топиши лозим.
Тўғри ташкил қилинган логопедик иш дислалиянинг бошқа турларида ҳам самарали натижага эришади. Механик дислалиянинг бир қанча холларида логопедия ва тиббиётнинг биргаликда ёндашиши натижасида самарали муваффакиятларга эришилади.
Логопедик таъсирнинг муваффақиятли шарт-шароитлари талаффуздаги камчиликларни бартараф этиш учун яхши шароитлар яратиб беради: логопеднинг бола билан эмоционал контакти; машғулогларни қизиқарли шаклда ташкил қилиш ва чарчашга йўл қўймайдиган иш тизимида олиб бориш.
Логопедик машғулотлар ҳафтасига уч марта мунтазам равишда ўтказилади. Ота-оналар билан биргаликда уй шароитида ҳам машғулотлар ўтказилиши лозим (логопед топшириқлари асосида). Машғулотларни ҳар куни (кунига 2—3 марта) 5—15 минутдан ўтказиш лозим.
Талаффуздаги нуқсонларни бартараф этиш учун дидактик материаллардан кенг фойдаланилади.
Талаффуздаги камчиликларни бартараф этиш муддати бир қанча факторларга боғлиқ нуқсоннинг мураккаблик даражасига, боланинг ёш ва индивидуал хусусиятига, машғулотнинг мунтазамлигига, ота-оналар томонидан бериладиган ёрдамга. Оддий дислалияда машғулотлар бир ойдан уч ойгача, мураккаб дислалияда эса уч ойдан олти ойгача ўтказилади. Мактаб ёшидаги болаларга қараганда, боғча ёшидаги болалар талаффузидаги нуқсонлар қисқа муддат ичида бартараф этилади, катта мактаб ёшидаги болаларга қараганда эса кичик мактаб ёшидаги болаларда тезроқ бартараф этилади.
Логопедик таъсир босқичма-босқич амалга оширилади, ҳар бир босқичда логопедик таъсир умумий мақсадига қарашли бўлган аниқ педагогик масала ечилади.
Адабиётларда логопедик таъсир нечта босқич бўлиниши ҳақида ҳеч қандай бир хил фикр йўқ Ф.Ф. Рау ўз ишларида икки босқичга, О.В. Правдина ва О.А. Токарева уч босқичга, М.Е. Хвацев тўртта босқичга бўлган.
Логопедик таъсирнинг вазифа ва мақсадларидан келиб чиқиб, қуйидаги босқичларга ажратишни муҳим деб топилди; тайёрлов босқичи бошланғич талаффузда билим ва кўникма (малака)ларни шакллантириш босқичи.