|
- Ovozning dimog‘ (burun) tembrini aniqlash;
- Ovoz tembrni idrok etishni tekshirish;
- Ovoz tembrini qaytarishni tekshirish;
- Nutqiy nafasni tekshirish.
Ovoz – bu insonning ovoz apparati hosil qiluvchi turli tovushlar yig‘indisidir. Ovoz nutqiy, kuylovchi va shivirlovchi bо‘ladi. Inson baqirishi, ingrashi, turli tovushlarda taqlid qilishi mumkin.
Ovoz nutqning ifodaliligi, emotsianalligi va mazmuni ahamiyatini ta’minlovchi vositalardan biri bо‘lib, u nutqning eshitilishini ta’minlaydi. Shu sababli, ovoz buzilishlari natijasida bolaning nutqida kamchilik kuzatiladi va atrofdagilarga о‘z fikrini tо‘liq bayon etishga tо‘sqinlik qiladi.
Ovoz tebranishini baland-pastligi bо‘yicha tekshirishda bola о‘z ovozini qanchalar boshqara olishini, uni baland-pastligi bо‘yicha о‘zgartira olishni, ovoz diapazoni qanchalik keng ekanligini aniqlash uchun muhimdir.
Ovoz tembri og‘iz – burun – hiqildoq rezonatorining faoliyatiga, tuzilishiga va funksiyasiga bog‘liq.
Fonatsiya jarayonida hiqildoq va bо‘g‘iz о‘rtasida, yumshoq tanglay va bо‘g‘iz о‘rtasida yaqin funksional aloqa mavjud bо‘ladi. Yumshoq tanglay holatining bir ozgina о‘zgarishi ham reflektor ravishda un paychalari holatining о‘zgarishiga olib keladi. Yumshoq tanglay retseptorlari boshlang‘ich maydon bо‘lib, ovoz apparatining qо‘zg‘ash va fonatsiya jarayonida shu retseptorlardan boshlanadi.
Og‘iz – burun – hiqildoq rezonatirining barcha qismlari о‘zaro muvofiq holda ishlaganida ovoz jarangli, tekis, aniq, mustahkam, egiluvchan va chidamli bо‘ladi.
Ovoz modulyatsiyasini ovoz kuchi bо‘yicha tekshiriladi.
Buning maqsadi – bola ovoz balandligi kuchini о‘zgartira olish kо‘nikmasini aniqlash hisoblanadi. Ovoz modulyatsiyasini ovoz kuchi bо‘yicha tekshirish, bola ovoz kuchini, balandligini qanday о‘zgartira olishini aniqlash uchun muhimdir.
Ovoz tembrini dastlabki subyektiv baholash bola bilan muloqat о‘rnatish maqsadida ilk bor muloqat о‘rnatish chog‘ida amalga oshiriladi. Ovoz tembrini tadqiq qilish va baholash uchun YE.S.Almazova tomonidan ishlab chiqilgan tembrini baholash shkalasidan foydalaniladi.
Giponazalizatsiyani aniqlash. (Giponazalizatsiya – havo oqimining dimoqdan chiqishning kamayishi)
Giponazalizatsiya chog‘ida , tovushlari bola nutqida tarzida jaranglaydi.
Gipernazalizatsiyani aniqlash.
Gipernazalizatsiya chog‘ida dimoqlashuv, va undosh tovushlaridan tashqari yana unli tovushlarda ham uchraydi.
Ovoz tembrini idrok etilishini tadqiq qilishda ovoz toni jarangining xarakterini eshitish orqali aniqlay olish kо‘nikmasi baholanadi.
Nutqiy nafasni tadqiq etish nafas olish va nafas chiqarishni baholashdan boshlanadi. Bola nafasining xarakteri tinch holatda va nutqiy holatda aniqlanadi. Bola tinch turganda kо‘rish orqali nafas xarakteri aniqlanadi: bola burun bilan nafas olyaptimi yoki og‘iz bilanmi.
3 turdagi nafas ajratiladi:
- yuzaki nafas;
- kо‘krak bilan nafas olish;
- qovurg‘alardan pastda nafas olish (qorin bilan nafas olishi).
Yuzaki (о‘mrovli) nafasda nafas olganda qorin ichga tortiladi, yelkalar esa yuqoriga kо‘tariladi. Kо‘krak nafasida – nafas olish chog‘ida kо‘krak kengayadi. Qovurg‘alararo (diafragmal), nafasda – nafas olish chiqarish chog‘ida esa qorin torayib, ichkariga kiradi. Qovurg‘alar osti nafasi – diafragmal nafas nisbatan fiziologik hisoblanadi.
Nutqida nuqsoni bо‘lgan bolalarning nutqiy nafasni tekshirishda quyidagilar inobatga olinadi:
Nafas turini aniqlash.
Burun va og‘izdan nafas olishni ajrata olish malakasini tadqiq etish.
3.Havo oqimining yо‘naltira olinishini tadqiq etish
4.Hova oqimi kuchini tadqiq etish.
5.Talaffuz nafasi xususiyatlarini tadqiq etish.
Diksiya – ( lotin. Talaffuz.) - Sо‘zlarni aniq, ravshan talaffuz etish, sо‘zlash usuli.
Intonatsiya – (lot. Baland talaffuz qilaman) -nutqning ohangi, kuy manbai, tovushning navbatma navbat kо‘tarilishi.
Pauza – (yunoncha . tо‘xtash, tugash) musiqa asari ijrosida bir necha, ba’zan barcha ovozlarning muayyan vaqt tо‘xtalishiga sabab bо‘ladi.
Ovoz kuchi nima?
Ovoz tembri nima?
Ovoz diapazoni nima?
Nutqiy nafas turlarini yoritib bering.
Do'stlaringiz bilan baham: |
