|
“Pashsha”
mashqi.
1.
O‘ng tizzada o‘tirgan pashshaga qarash, uni tutish, kaftda his
qilish, qo‘lni quloqqa olib borish. Pashshaning jaranglashini eshitish. Pashshaga taqlid
qilib, nafas chiqarishda kuylash: “z-z-z”. Pashshani chiqarib yuborish, kaftni yozish,
ko‘z bilan uning uchishini kuzatish, yana nafas olish.
2.
Bir vaqtning o‘zida zarbli bo‘g‘inlarni har ikkala qo‘lning ikkinchi,
uchinchi, to‘rtinchi, beshincha barmoqlarida navbatma-navbat qo‘lning birinchi
barmog‘i bilan birlashtirish. “hushidan ketdi” so‘zida qo‘l panjalarini bo‘shashtirib
ularni tushirib yuboradi.
Bu qo‘shiqni “zum”, “zu” bo‘g‘inlarida kuylanadi va bir vaqtning o‘zida qo‘l
bilan dirijyorlik qilinadi. Panja egiluvchan bo‘lib, musiqadagi urg‘uni aniq ko‘rsatishi
kerak.
“Terak momig‘i”
mashqi.
Yoz boshlandi. Kun issiq. Atrofda terak momiqlari yotibdi. Momiqni ko‘rib,
unga qarash, o‘tirish, qo‘l barmoqlarining yumshoq harakati bilan ozgina momiqni
yig‘ish. Barmoqlarining engil harakati bilan momiqni bir qo‘ldan ikkinchisiga olish,
uni puflash, yana ilib olib, qo‘l bilan dirijyorlik qilgancha she’r o‘qish:
She’r:
Ovozni rivojlantiruvi oyinlar
«Au, au»
Bir bola zalda stulcha orqasida yashirinib oladi (daraxt maketi orqasida va
boshqalar) va dam badam «Au» deb gapiradi. Boshqa bola yoki hamma bolalar uni
qidiradilar. Pedagog ohitsa musiqa ostida she’r o‘qiydi:
sh e ‘ r m a t n i
«Tovuqchalar va xo‘rozcha»
I.
«Tovuqchalar» va «xo‘rozcha», xuddi qo‘noqdagiday zal devorlarining
biri tagida cho‘qqayib o‘tiradilar. «Xo‘rozcha» qanotlari-qo‘llarini silkitib uyidan
chiqadi, zalning markazida to‘xtaydi (don topib oldi) va «tovuqchalarni» jarangdor
qilib «Qu-qa-ra-qu!» deb chaqiradi. «Tovuqchalar» «qanotlarini» sho‘x silkitib
oyoqlarini uchida «xo‘rozcha» yoniga chopib keladilar va uning atrofida yuguradilar,
to‘xtab-to‘xtab don cho‘qishlarini ko‘rsatadilar. «Xo‘rozcha» chetga chiqadi va yana
tovuqchalarni chaqiradi.
Oyin qaytarilayotganida boshqa «xo‘rozcha» tanlab olinadi.
II.
«Tovuqchalar»:
sh e ‘ r m a t n i
«Xo‘roz» doirani aylanib chiqadi, to‘xtab gapiradi:
sh e ‘ r m a t n i
So‘ngra oyin birinchi variantdagi holatda davom etadi. Oyinni musiqa
ostida ham o‘tkazish mumkin.
«G‘ozlar, g‘ozlar»
Bolalar ikki guruhga taqsimlanadilar: «bolalar» va «g‘ozlar». Pedagog
(yoki bolalardan biri) bo‘ri rolida chiqadi. «Bolalar» va «g‘ozlar» bir birlari bilan
birmuncha oraliqda yuzma-yuz turadilar, «bo‘ri» esa nariroqda, uning yonida bitta
«g‘ozcha» turadi. Qo‘shiqni kuylab «bolalar» «g‘ozlar» yoniga keladilar va
orqalariga qaytadilar (to‘rt qadamcha). Keyin shu harakatlarni «g‘ozlar» o‘z
so‘zlari bilan qaytaradilar. «Biz bo‘rini ko‘rdik» – so‘zlariga «bo‘ri» «g‘ozcha»
bilan «bolalar» yonidan yugurib o‘tadi. So‘ng yana guruhlar galma-gal bir birlarini
oldiga keladilar. Qo‘shiq tugashi bilan «g‘ozlar» «bo‘rining» orqasidan chopib
«g‘ozchani» qutqaradilar.
sh e ‘ r m a t n i
Logotirmik mashg‘ulotlarga tovush shakllanishi bosqichida yuz mimikasi,
oral praksisi, umumiy motorikani rivojlanishi uchun materiallar kiritiladi. Masalan,
«Siz nordon limon iste’mol qilyapsiz. Siz janjalkashni uchratib qoldingiz. Sizning
qaeringizdir og‘riyapti. Siz xafasiz. Sizga chiroyli oyinchoq sovg‘a qilishdi»
turidagi vazifalarni pedagog mos musiqa ostida yuz mimikasi rivojlanishi uchun
beradi. Keyin esa logoped og‘zaki ko‘rsatma bermasa ham bolalar musiqa ostida
oyna oldida turib yuzlarida turli hissiyotlarini aks ettiradilar. Mimika bilan turli
hissiyotlarni berishni uddalashning rivojlanishi bilan oyna yordamidagi ko‘ruv
nazorati olib tashlanadi. Oral praksisning rivojlanishi uchun lab, til, chakakning
hamma mashqlari ritm bilan beriladi: hisob, metron ostida, musiqa ostidagi aniq
ko‘rsatilgan ritm va urg‘u. Umumiy motorikaning rivojlanishi asosiy harakatlar
materiallari asosida amalga oshiriladi: yurish, marsh qilish, yugurish, yugurib
yurish, turli qurilmalar, qayta qurilmalar. Qo‘l harakati, harakatli oyinlar
qo‘shiladi. Tovushlar qoyilmaganligi sababli oxirgilari nutq materiallarisiz
o‘tkaziladi.
Tovush talaffuz qilishi buzilgan bolalar uchun harakatlantiruvchi oyinlar
«Tikuv mashinasi»
Bolalar o‘ng qo‘llarida panja va tirsaklar bilan aylanani aylanitirishni, chap
qo‘llarida igna bilan ishlashga mos mayda harakatlarni bajaradilar. Keyin harakatlar
almashadi:chap qo‘l aylanma harakatlarni, o‘ng qo‘l – igna harakatlarini. Qo‘l
harakatlari «tuk-tuk-tuk» so‘zlarini ritmik aytish ostida amalga oshiriladi.
«Ayiqchani yashiramiz»
Bolalar ayiqchani yashirayotgan etaklovchiga orqalarini qilib turadilar.
Bolalar sho‘x musiqa ostida uni qidiradilar. Kim topsa, o‘sha etaklovchi bo‘ladi.
«Ko‘prikcha ustida yurish»
Bolalar poldan 5-10 sm balandlikda qoyilgan sal qiyalikdagi ko‘prikcha-
doskada galma-gal yuradilar. Qomatlarini, yurish ritmlarini kuzatish.
«Kichik oyoqchalar yo’lda yuguradilar»
Bolalar o‘tiribdilar, pedagog ularga oyoqlarini ko‘tarishni taklif qiladi.
Ularning oyoqlari kichkinaligiga e’tiborini qaratadi va bir necha marta qaytaradi:
«Kichik oyoqchalar yo’lda yuguradilar». Keyin esa pedagog ayiqning oyoqlari katta,
shuning uchun u sekin yuradi, deydi: «Katta oyoqlar yo’lda yuradilar». Pedagog
bolalarda tez va engil, yoki bo‘lmasa sekin va og‘ir oyoq harakatlarini ko‘rsatish
uchun musiqa ostida hazil ashulalarni tez va sekin tempda aytadilar.
Logoritmik mashg‘ulotlarda tovushlarni avtomatlashtirish jarayonida turli
harakatlar mosligida artikulyatsiya, diksiya, ohangdor burrolik va boshqalar (hamma
prosodiyalarda) amalga oshiriladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
