Logistika ■Ч 4Л ‘zbekiston resfubl1kasi ol1v va 0‘rta maxsus ta’lim vazirligi

ikkinchi il.irajadagi kanal
Vosita bosqichi — bu tovarni va tovarga bo‘lgan egalik huquqini oxirgi iste’molchiga yaqinlashtirish uchun ish olib boradigan

5. .sitachi. To g‘ridan-to‘g‘ri aloqalarga ega tizimiarning vositalar t.nкibida biror-bir ulgurji-vositachi tirmalar mavjud emas.

   
   

о /.garuvchan yoki eshelonlarga bo‘lingan tizimlarda bunday vosilachilar bor. 4.2-rasmda turli tuzilish chizmalariga ega bo‘lgan vositalar misol qilib ko‘rsatilgan.

Ishlao		Iste’molchi
chiqaruvchi	Nolinchi darajadagi

kanal

Chakana savdo qiluvch- savdogar

Istc’molchi

Ishlab chiqa­ ruvchi	Ulgurji savdo qiluvchi savdogarlar	Chakana savdo qiluvchi savdogar	Mayda savdo 1 qiluvchi [ savdogarlar \	Iste’molchi

ucliinchi

ilaraja-

dagi

kanal

Ishlab

chiqaruvchi

Iste’molchi

4.2-rasm. Taqsimot vositalarining tuzilish sxemalari.
Taqsimot vositalarini shakllantirishda vosita tuzulmasi, ya’ni bosqichlar soni va vosita a’zolarining aniq tarkibi to‘g‘risidagi qaror birinchi o'ringa qo‘yiladi.

Boshqa bir taqsimlash vositasi aniqlanishi mumkin bo‘lgan hollarda foydalaniladigan vositachilar turini tanlash lozim bo'ladi.

Ularni tasniflashda ikkita asosiy alomatlar hisobga olinadi (4.1- jadval):

• vositachi kimning nomidan ish yuntayotgani;

  
  

• vositachi kimning hisobiga operatsiyalar o‘tkazayotgani.

  
  

4.1-jadval

Taqsimot vositalarining shakllari

Vositachi turlari	Tasniflash alomatiari
Diler	0‘zining nomidan va o‘z liisobidan
Distribyuior	Ishlab chiqaruvchi nomidan va o'z hisobidan
Komissioner	0‘zining nomidan va ishlab chiqaruvchi hisobidan
Agent, broker	Ishlab chiqaruvchi nomidan va ishlab chiqaruvchi hisobidan

Dilerlar — operatsiyalarni o‘zining nomidan va o‘z hisobidan amalga oshiradigan ulguiji. ayrim hollarda chakana vositachilar. Ular yetkazib berish shartnomasi asosida tovar sotib oladilar, yetkazib berilgan tovarlarga pul o‘tkazgandan keyin tovar egasiga ayianadilar va mazkur tovarlarni iste’molchilarga sotadilar.

Distribyutorlar — operatsiyalarni ishlab chiqaruvchi va o‘zining nomidan amalga oshiradigan ulguqi va chakana vositachilar. ishlab chiqaruvchi distribyutorga o‘z mahsulotini ma’lum hududda va ma’lum vaqt oralig‘ida sotish huquqini beradi. Distribyutor tovarga egalik qilmaydi. U shartnoma asosida tovarni sotish huquqiga ega bo'ladi.

Komissionerlar — operatsiyalarni o‘z nomidan va ishlab chiqaruvchi hisobidan amalga oshiradigan ulgurji va chakana vositachilar. Komissioner mahsulotga egalik qilmaydi. ko‘rsatgan xizmatlari uchun amalga oshirgan operatsiyalari miqdoridan foiz ko'rinishida rag'batlantiriladi.

Brokerlar — kontragentlarni yig‘ib bitim tuzishdagi vosita- chilardir. Brokerlar mahsulotga egalik qilmaydilar, mahsulotlami idora etmaydilar. Ular topshiriq asosida ish tutadilar va bitim tuzilishiga yordam be radii a*. Faqatgina sotilgan tovar uchun rag'batlantiriladilar.

Materiallar oqimini yetkazib beruvchidan iste’molchiga harakat- l.mtirish jarayonida qatnashadigan ko‘p sonli turli vositachilar ora- -.ulnn aniq qatnashchilari tanlangandan keyin logistik vosita logistik 11/unga aylanadi.

4.