Logistika ■Ч 4Л ‘zbekiston resfubl1kasi ol1v va 0‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Materiallarni xarid qilish jarayoni va uning asosiy bosqichlari


Materiallarni xarid qilish jarayoni o‘zining tarkibiga bir qator logistik o‘zaro bog'langan ishlar turlarini jamlaydi. Materiallar v.ii ill qilish jarayonining quyidagi bosqichlari ajratiladi: arizalarni In/ish, arizalar tahlili, yetkazib beruvchilarni tanlash, buyurt- ni.iLimi joylashtirish, buyurtmalar bajarilishini nazorat qilish, xarid iplish jarayonining tugatilishi.

Arizalarni tuzish. Materiallarni xarid qilisnga arizalar korxo- iinmng maxsus funksional bo‘linrnalarining ishchilari tomonidan l/iyyorlanadi. Ular korxonaga materiallaming qaysi turlari va qan- i. h.i miqdorda talab etilayotganligi, ular qachon qabul qilib olinishi knkligi va arizaning kim tomonidan tuzilganligi haqida ma’lu- iniillarga ega bo'ladi.

iiizalar shunday tuziladiki, kutilayotgan materiallaming kehb liislush miqdori, ularga bo‘ladigan amaliy talablardan o‘zib ketadi.

Ari^larni joylashtirish va materiallarni qabul qilish o'rtasidagi ' n|l o'/ib turish vaqti deb ataladi. 0‘zib turish vaqtini to‘g‘ri di.fti«|lash xaridlarni va moddiy zaxiralarni boshqarish jarayonida muhim o‘rin tutdi. Arizalarning oldindan berilishi kelib tushish- laming kutilmagan to^lxtashining salbiy ta’sirini kamaytiradi. Shu bilan birga o‘zib turish vaqtining haddan tashqari ko'paytirilishi moddiy zaxiralarning o‘sishiga olib keladi. Arizaiarni tuzishga javobgar bo‘lgan ishchilar materiallar kelib tushishiiiing eng kam o‘zib turish vaqtini o‘rnatishi /.arur, bunda yetkazib beruvcnining imkoniyatlari va materiallar iste’molchisining talablari hisobga olinadi.

Arizalar tahlili. Materiallarni ishlatishga beriladigan arizalar tahlili moddiy texnik ta’minot xizmati tomonidan, boshqa bolinmalar mutaxassislari bilan birgalikda amalga oshiriladi. Tahlil maqsadi — materiallaming har bir turi bo'yicha minimal xarajat- larni ta’minlashdir. Tadqiqot uslublari boiib funksional narxli tahlil va narxni o‘rnatish hisoblanadi.

Tahlil jarayonida quyidagi savollarga javob olinishi kerak:

Arzonroq materiallar ishlab chiqarish talablarini qoniqtira oladimi?

Bu talablar asoslanganmi?

Boshqa turdagi materiallar belgilangan talablarni qoniqtira oladimi?

Ishlab chiqarilayotgan mahsulot tuzilishini soddalashtirish mumkinmi ?

Yetkazib beruvchi iste’molchi bilan birgalikda ishlab chiqa­rishda olingan natijalami tahlil qilishda qatnashib turib materiallarga qo‘yilgan narxlami kamaytira oladimi?

Ta’minot xizmati arizalarda ko‘rsatilgan materiallarni boshqa- larga almashtirishga haqqi yo‘q. Bo‘lim ishchilarining kelib tushayotgan arizaiarni tahlil qilishi va buyurtmalar qiymatini kamaytirishga olib kelishi mumkin bo‘lgan materiallar xarid qilishning variantlarini taklif qilishi kerak.

Moddiy-texnik ta’minot xi/matiga yetkazib beruvchilarning takliflari va raqobatchilaming narxlari aniq bo‘ladi. Shu xizmat ishchilari konstruktorlik va texnologik bo‘limlar bilan birgalikda, arzon va sifatli materiallarni qoilash asosida mahsulotlarni ishlab chiqarish texnologiyalari va tuzilishlarini mustahkamlashtirishga olib keladigan texnik va iqtisodiy qarorlar ishlab chiqarishi mumkin.

Yetkazib beruvchilarai tanlash. Yetkazib beruvchilami tanlashda siy mezonlar bo‘lib quyidagilar hisoblanadi: yetkazib li nivchming islionchliligi, kerakli resurslarni aytilgan sifatda va m> liilgan muddatga vetkaza bera olishi, moddiy resurslarni mikoniyati boricha arzon narxlarda yetkazib berishi, yetkazib iм i uvch' bilan iste’molchi o'rtasidagi masofa, yetkazib beruvchida

•