LMS uchun relyatsion ma’lumotlar bazasi taraqqiyoti. Turkiyadagi Ta'lim Texnologiyalari Onlayn Jurnali - 2011 yil oktyabr
Omer Deperlioglu, Yilmaz Sarpkaya, Ertugrul Ergun
Afyon Kocatepe University, Distance Education Vocational School, ANS Campus, Afyonkarahisar, 03200,
Turkey
e-mail: odeper@aku.edu.tr, yilmaz@aku.edu.tr, ertue@aku.edu.tr
Qisqa bayon Bugungi dunyoda Internetga asoslangan masofaviy ta'lim tizimlari katta ahamiyatga ega. Ta'lim tizimlari odatda Ta'limni boshqarish tizimlari (LMS) deb nomlanadi. Ushbu maqolada ma'lumotlar bazasi dizayni, Ta'limni boshqarish tizimi sifatida o'quv yurtini yaratish uchun ishlab chiqilgan tavsiflangan. Bunda tushunarli ishlab chiqilgan o'quv menejmenti tizimi Virtual ta'lim muassasalari bazasini tashkil etadi. Ushbu ta’limda to'liq relyatsion ma'lumotlar bazasi dizayni SCORM standartlariga muvofiq amalga oshirildi Virtual ta'lim muassasalari sifatida ishlatishga tayyor bo’ladi. Ushbu tizim har qanday kerakli ta'lim muassasalari uchun ishlatilishi mumkin va u xuddi shu interfeys ichida ishlaydi. Yaratiladigan LMS-da fakultet yoki institutni belgilash hamda akademik va belgilangan institutning barcha ma'muriy jarayonlarini ishlab chiqilgan tizim yordamida boshqarish mumkin. Taklif etilayotgan ma'lumotlar bazasi Afyon Kocatepe universitetining LMS-da ishlatilgan. Ushbu tizimda veb-o'quv materiallarini osongina va xavfsiz ravishda indekslash, yuklash, yuklab olish, ishlab chiqarish va tahrirlash kabi ko'plab jarayonlar ham amalga oshirilishi mumkin.
Tayanch atamalar: Masofaviy ta'lim, Elektron ta'lim, Internetga asoslangan masofaviy o'qitish tizimlari, SCORM, Relatsion ma'lumotlar bazasini loyihalash.
Kirish. Bugungi zamonaviy asrda odamlarning turmush tarzida keng ko’lamda o'zgarishlar kuzatilmoqda. Uyali aloqani rivojlantirishda tizimlar va odamlarning harakatchanligi eng muhim rol o'ynaydi. Odamlarning kundalik faoliyati dasturlari turli xil turlarga bo'linadi. Ta'limdagi asosiy tashvish bu klassik ta'lim muassasalari faol o'sayotgan aholining ta'lim muhitini yaratadi. Ko'chma ta'limning maqsadi - bugungi barqaror ta'lim muhitini virtual, moslashuvchan ta'lim muhitiga o'tkazish. Bugungi kunda butun dunyoda onlayn ta'limga qiziqish ortib bormoqda. Elektron ta'lim nafaqat ilmiy muassasalarda, balki o'z xodimlarining bilim va tajribalarini yangilash istagiga ega bo'lgan kichik va o'rta korxonalarda ham muhim rol o'ynaydi. Elektron ta'lim o'tgan ta'lim jarayonlarida ishtirok etmagan talabalarga amaliy yechimlarni taklif etadi. Shu nuqtada, olimlar xususiylashtirish, o'zaro ta'sir va nazoratga alohida e'tibor qaratdilar. Elektron o'quv dasturi barcha o'quvchilar uchun turli xil ob'ektlar, o'tmish tajribalari bilan integratsiyalashgan holda tayyorlangan bo'lishi kerak, shuningdek bu talabalar o'zlarining faolligini oshirishlari kerak. Elektron ta'lim o'quv axborot mazmunini tarqatishda mavjud axborot-kommunikatsiya texnologiyalariga tayanadi. O'quv jarayoni yoki uning muhiti sinxron yoki asenkron usulda tashkil etiladi.
O'quv yechimi sifatida ishlab chiqilgan Elearning, masofaviy ta'lim ta'lim dasturlari va turli xil texnologiyalar sintezini qamrab oluvchi moslashuvchanlikni anglatadi. Internetdan foydalanish tezligining oshishi va hozirgi Internet infratuzilmasidagi o'zgarishlar veb-dasturiy ta'minot va xizmatlarning yaxshilanishiga olib keldi. Ushbu o’zgarishlar natijasida ta'lim faoliyati mavjud
Internet va tarmoq texnologiyalaridan foydalangan holda amalga oshirila boshlandi. Elektron kitoblar, elektron pochta xabarlari va konferentsiya muhiti kabi ko'plab texnologik vositalar ushbu turdagi ta'lim faoliyatida faol ishtirok etdi.
Ushbu vositalar va tegishli ta'lim usullaridan foydalanish darajasi oshgani sababli maxsus ta'lim tizimi paydo bo'ldi. Bu ta'lim tizimi "Internetga asoslangan masofaviy ta'lim tizimi" (WBDES) deb nomlanadi. Bugungi kunda ko'pgina universitetlarda masofadan turib o'qitish tizimlari yaratilgan va ushbu tizimlar orqali o'quv-mashg'ulot ishlari olib borilmoqda.Internetga asoslangan masofaviy o'qitish tezligini oshirishning asosiy sabablaridan biri bu axborot tizimidagi o'zgarishlar bilan bir qatorda ushbu tizimlarga bo'lgan talablardir. WBDESning eng muhim afzalliklaridan biri bu virtual ta'lim muhitida asenxron ta'lim berishdir.
WBDESda talabalar o'qituvchilar tomonidan tizimga berilgan ta'lim tarkibiga osongina kirishlari va turli xil o'quv vositalaridan foydalangan holda ushbu manbalardan foydalanishlari mumkin. Xarajatlar bo'yicha afzalliklari tufayli WBDES boshqa modellar yoki tizimlarga qaraganda ko'proq foydalanishni afzal ko'radi. Bugungi kunda WBDES sonini ko'paytirish va talabalar tomonidan qabul qilinishining eng muhim sababi bu vaqt va joydan kelib chiqqan holda ularning mustaqil ishlash mexanizmi. Bu vaqt etishmasligidan aziyat chekadigan va ta'lim faoliyati olib boriladigan joyda faol qatnasha olmaydigan odamlar uchun muhim imtiyozli sabab bo'ldi. Odatda, Internetga asoslangan masofaviy ta'lim tizimlari
Ta'limni boshqarish tizimlari (LMS) deb nomlanadi. LMS loyihalashda hisobga olinadigan omillar va usullar adabiyotda turli nuqtai nazardan ko'rib chiqilgan.
Agar ular xarajatlar nuqtai nazaridan baholanadigan bo'lsa, WBDESning qiymati an'anaviy va rasmiy ta'lim qiymatining taxminan yarmini tashkil etadi. Boshqa tomondan, WBDESning interfaol ta'lim xususiyati va tarkibni zamonaviy taqdim etish funktsiyasini hisobga olish kerak.Ushbu ta’limda LMS uchun ma’lumotlar bazasi modeli loyihalashtirilgan va rivojlantirilgani tasvirlangan.
Ma'lumotlar bazasi modeli relyatsion tizimda ishlab chiqilgan va SCORM standartlariga mos keladigan LMS uchun yaroqli qilib yaratilgan. Bundan tashqari, ishlab chiqilgan model ko'chma, osongina kiradigan va boshqarish oson tuzilishga ega va uzoq muddatli ishlarda ishlatilishi mumkin.
Ushbu ma'lumotlar bazasi modeli yordamida kerakli interfeys tuzilmalari orqali virtual ta'lim instituti tashkil etilishi va nashr etilishi mumkin.
Ta'limni boshqarishning tegishli tizimida fakultet yoki institutni aniqlash mumkin va ushbu institutlarning barcha o'quv va ma'muriy jarayonlarini ishlab chiqilgan ma'lumotlar bazasi modeli yordamida boshqarish mumkin.
