Buyruqlarni qayta ishga tushurish va
tahrirlash
Linux operatsion tizimi, bir necha distributivlarga ega bo'lib, ularning tashqi
ko'rinishlari bir-biridan farq qiladi, lekin asosi yagona hisoblanadi. Asos
yagona bo'lgani uchun bu tizimda ishlovchi buyruqlar bir hildir. Bu degani,
agar siz linux buyruqlarini yaxshi bilib olsangiz, istalgan distributivda
bemalol ishlay olasiz. To'g'ri, ba'zi buyruqlar distributivga qarab o'zgarishi
mumkin, lekin bular juda kam. Bu tizimda, buyruqlarni yozishda katta kichik
harflarga e'tiborliroq bo'ling, linuxda katta-kichik harflar farqlidir.
Siz tarix
ro‘yhatidagi har qanday hodisani qayta bajarishingiz mumkin. Bu funksiya
vaqtni, kuchni tejashi mumkin. Agarda uzun buyruqlarni tez, oson va aniq
qayta kiritish imkoni bo‘lmaganda edi, buyruqlar qatorini boshidan oxirigacha
ko‘rib chiqishga to‘g‘ri kelgan bo‘lardi. Siz buyruqlarni eslashingiz,
modifikatsiyalshingiz va qayta ishga tushurishni 3 usuli bor:
FC dan
foydalanish mumkin; buyruqni undov nuqtasi; yoki hodisalarni bajarishda va
tahrirlashda vi yoki emacs muharriridek ishlovchi Readline kutubxonasi. Fc:
ko’rsatishlar, tahrirlash va buyruqlarni qayta ishlatish Fc(to‘g‘rilash buyrug‘i)
o‘rnatilgan buyrug‘i tarix ro‘yhatini ko‘rsatish va tahrirlash va buyruqlarni
qayta ishga tushurish uchun ishlatiladi. Bu buyruq buyrualar qatori
redaktorlarinining ko‘p funksiyalarini o‘zida jamlagan.
Linuxda “history”ro'yhatini ko'rish jarayoni va buyruqlarini tavsiflang
Fc buyrug‘ini –l qo‘shimchasi bilan ishga tushurish oldin yozilgan
buyruqlarni ko‘rish imkonini beradi. Hech qanday qo‘shimchasiz bu buyruq
oxirgi 16 buyruqni chiqaradi:
$ fc –l
1024 cd
1025 view calendar
1033 fc –l
1034 cd
1035 whereis aspell
1036 man aspell
1037 cd /usr/share/doc/*aspell*
1038 pwd
1039 ls
1040 ls
man-html
fc –l qo‘shimchasi bilan nol, bir yoki ikki qiymatlarini olishi mumkin.
Linux Operatsion tiznimning qobiq dasturlari haqida ma’lumot?
Linux muhitida dastur qobig‘i – bash (Bourne Again Shell). 1Shell qobig‘i
buyruq interpretatori va yuqori sath dasturlash tili hisoblanadi. Buyruq
interpretatori sifatida shell komandalar qatoriga kiritilgan komandalarni qayta
ishlaydi. Yuqori sath dasturlash tili sifatida shell scripts nomli faylda
saqlanuvchi buyruqlarni qayta ishlaydi. Boshqa tillar kabi shell o‘zgaruvchilar
va oqimni boshqarish buyruqlariga ega(masalan, for sikllari va if shart
operatori). Shellni buyruqlar qatori interpretatori sifatida foydalanilganda
ishlaydigan muhitingizni sozlashingiz mumkin. Siz o‘z displeyingizda joriy
katalog nomini, funksiya yaratishni yoki cp psevdonimini qo‘yishingiz,
aspektlarni o‘zgartirish uchun kalitso‘zlardan
foydalanish va boshqalarni
amalga oshirish mumkin.
Bir foydalanuvchili rejimda tizim yuklanishini yoki tizimga texnik xizmat
ko‘rsatishni, ma‘murlashni yoki ta‘mirlash ishlarini amalga oshirish shell
bilan tanishishni eng yaxshi usuli hisobalandi. Sarlavha Bourne Again Shell
Bell Labarotories dagi AT&T xodimi Stiv Born tominidan yozilgan Bourne
Shell ga asoslangan. Ko‘plab yillar davomida haqiqiy Bourne Shell
kengaytirilib kelindi, ammo haligacha bazaviy shell bilan ko‘plab UNIX
tizimlari ta‘minlangan. O‘zining uzoq va muvaffaqiyatli tarixi davomida
original shell UNIX tizimini boshqarish uchun
yordam beruvchi skriptlar
yozishda foydalanilingan. Linux tizimida ba‘zi bir skriptlar Bourne Again
Shell ssenariysi ko‘rinishida paydo bo‘lmoqda. Bourne Again Shell original
Shell da bo‘lmagan ko‘plab kengaytmalar va funksiyalarni o‘zida jamlasa
ham original shell bilan moslik mavjud, shuning uchun ham ssenariylarni bash
qobig‘i ostida ishga tushurish mumkin. UNIX tizimlarida haqiqiy Bourne
Shell sh deb nomlangan. Linux tizimlarida sh bashni ta‘minlash uchun Bourne
Shell ishlab turishini talab etuvchi havola bo‘lib xizmat qiladi. sh
chaqirilganda Bourne Shellni emulyatsiyalash uchun barcha imkoniyatni
ishga soladi. V Unix tizimi Devid korn tomonidan yozilgan Korn Shell(ksh)ni
namoyish etdi. Bu qobiq ko‘plab original Bourne
Shell funksiyalar bilan
kengaytirilib, qo‘shimcha imkoniyatlar qo‘shildi. Bourne Again Shell ba‘zi
buyruqlar psevdonimi va buyruqlar qatorini tahrirlash imkoniyati
xususiyatlari Korn Shell o‘xshash tomonlariga asoslangan.
Paket tizimi. Yuqori va past darajadagi paketlarni boshqarish vositalari;
Zamonaviy
dasturda
o'rnatilgan
deyarli
har
qanday
dasturiy
ta'minot
linux
tizimni Internetda topish mumkin. Bu ma'lum bir tarqatishni
ishlab chiquvchilar tomonidan rasmiy omborlar (minglab paketlarni o'z ichiga
olishi mumkin bo'lgan dasturiy ta'minot omborlari, ularning har biri tuzilgan,
sinovdan o'tgan va tarqatish uchun ishlatilgan va ma'lum bir tarqatishda
ishlatilishi mumkin) orqali ta'minlanishi mumkin.
linux
) yoki qo'lda yuklab
olishingiz va o'rnatishingiz mumkin bo'lgan manba kodi sifatida mavjud. Turli
xil tarqatish oilalaridan beri
linux
turli xil qadoqlash tizimlaridan foydalaning
(
Debian
-
formatdagi
paketlar
deb
,
CentOS
-
rpm
format,
openSUSE
-
shuningdek
rpm
lekin
uchun maxsus yaratilgan
openSUSE
), bitta tarqatish
uchun mo'ljallangan paket boshqa tarqatish bilan mos kelmaydi. Ko'p
tarqatish
linux
uchta asosiy oiladan biriga tegishli
linux
sertifikatlashtirishga
kiritilgan
LFCS
Dasturiy ta'minot paketlarini boshqarish bo'yicha turli xil
vazifalarni hal qilishda siz ikkita turdagi kommunal xizmatlar mavjudligini
bilishingiz kerak: past darajadagi vositalar (ular
aslida paketli fayllarni
o'rnatadigan, yangilaydigan va olib tashlaydigan) va yuqori darajadagi
vositalar (bog'liqliklarni hal qilish va metama'lumotlarni topish uchun
vazifalarni bajarish uchun mas'uldirlar - "ma'lumotlar haqidagi ma'lumotlar").
Paketlarni boshqarish uchun past darajadagi tizimlar:
•
Do'stlaringiz bilan baham: 
