Linux operatsion tizimi



Download 219 Kb.
bet1/8
Sana28.02.2022
Hajmi219 Kb.
#475527
  1   2   3   4   5   6   7   8
Bog'liq
Elektron to\'lov tizimlari


Linux operatsion tizimi

Linuks operatsion tizimi (ОТ), boshqa OT kabi, zamonaviy kompyuterning ishini ta’minlovchi asosiy qismdir. Unga 1991 yilda, o’sha vaqt hali talaba, Linus Torvalds asos solgan. U qisqa vaqt ichida kompyuter ishqibozlari orasida tez tarqaldi. Hozirgi kunda, u tez rivojlanayotgan OT dan biri hisoblanadi. Allaqachon u faqat «g’alati» kompyuter ishqibozlari uchun deb hisoblanmaydi, chunki u axborot texnologiyalar bozorida o’z o’rniga ega IBM, Novell, SUN kabi katta kompaniyalar unga ko’p millionli investitsiya qilmoqda.


Nima uchun Linuks o’ziga katta e’tibor qaratmoqda? Nima uchun Microsoft o’zining biznesiga havf-hatarlar orasida iqtisodiy inqirozdan keyin aynan Linuksni tan oladi?


Birinchidan, Linuksning asosi UNIX ОТ ga o’xshaydi. UNIX ОТ birinchi ОТlardan biri bo’lib texnik nuqtai nazardan eng mustahkam va himoyalangan hisoblanadi. Ammo asosiy sabab bu emas. Eng asosiy sabab — boshqalardan, masalan Windows yoki UNIXdan, farqi Linuks bitta kompaniya yoki shaxsga tegishli emas. uning egasi — hamma. Buning hammasi GPL litsenziyasi tufayli, Linuks aynan shu litsenziya shartlari asosida tarqatiladi. bu litsenziya, aniqrog’i kelishuv, nima bilan boshqalardan farqli? Bu litsenziyaning shartlari bo’yicha dastur kompyuter tilida yozilgan asl kod bilan birga tarqaatiladi (sotiladi). Bu degani istalgan kishi unga o’zgarish kiritishi mumkin, ammo o’zgarishlar hammaga ochiq bo’lishi shart. Linuks ustida ishlash uchun dasturchilar inernetda foydalanishini hisobga olsak, hamma internet foydalanuvchilari imkoniyatlariga yarasha potensial Linuks tuzuvchisi hisoblanadi. Shuni ham aytib o’tish kerakki, olmoniya va fransiya kabi rivojlangan mamlakatlar turli sohalarda Windows ОТni Linuks bilan almashtirish yo’llarini jiddiy o’ylab ko’rmoqda. Sabablaridan biri — Microsoft o’zining monopolist tabiati tufayli o’ziga qulay bo’lgan shartlarni oldin surmoqda va bundan tashqari xato va nosozliklar tez-tez uchrab turadi.


Linuksning rivojlanishiga hissa qo’shuvchi minglab ishqibozlar soniga kompyuter muhandislaridan tashqari xato va nosozliklar haqida xabar qiluvchi foydalanuvchilar, ko’plab Internet forumlarda bir-biriga yordam beruvchi foydalanuvchilar, kompyuter grafikasi bo’icha rassomlar va Linuks uchun qo’llanma yozuvchilar kiradi. Bundan tashqari, ularning safiga albatta tarjimonlar ham kiradi. Ular tufayli Linuks eng ko’p tilga tarjima qilingan OT hisoblanadi. Buning hammasi aksariyat holda beminnat va ixtiyoriy ravishda bajariladi. Shuning uchun Linuks davrimizning nafaqat texnik balki ijtimoiy hodisasidir.


Tabiiyki, AQSH va Yevropa mamlakatlari kabi rivojlangan davlatlarda tez tarqalmoqda. Ammo Linuks na iqtisodiy, na siyosiy chegaralarni biladi va albatta O’rta Osiyoni ham chetlab o’tmadi. Matbuot nazaridan chetda qolgan bo’lsa ham, mana bir necha yil davomida Linuks ishqibozlari, «Linux o’zbekcha gapiradi» va Khujand.org loyihalari, uni O’zbekiston va Tojikiston sharoitlariga moslash bilan shug’ullanib kelmoqda. Qirg’izistonlik ishqibozlar ham qirg’izcha Linuks ustida ishlamoqda.


O’zbekchaga tarjima qilingan OT 14 oktabrda chiqqan Mandrake Linux 9.2 hisoblanadi. Shuning uchun bu sana o’zbekcha Linuksning tug’ilgan kuni hisoblanadi. Yaqin orada o’zining foydalanuvchilari huzuriga Mandrake Linux ОТning yaxshilangan versiyasi chiqadi. Shuni aytib o’tish kerakki, uni Internetdan bepul va qonuniy ravishda yozib olish mumkin. Uni o’rnatish uchun qo’llanmani» Linux o’zbekcha gapiradi» loyihasiga bag’ishlangan veb-sahifadan topish mumkin.


Bundan tashqari o’sha yerda o’zbek tilida Linuks va u uchun dasturlar haqida ma’lumot almashish uchun forum ham bor. Bu bilan o’zbekzabon foydalanuvchilar savol-javob usulida muammolarni yechib Internetda o’zbek tilidagi ma’lumotni boyitishi mumkin. Linuksning tashqi ko’rinishi bilan tanishmoqchi bo’lganlar uchun ham alohida sahifa bor. Loyihaning o’ziga xos hususiyati — kompyuter atamalari bo’yicha lug’at. U yerda istagan kishi tarjimaga oid o’z takliflarini kiritishi mumkin. Ushbu lug’at harakatni markazlashtirish va yagona andoza ishlab chiqish maqsadida yaratilgan.


Loyihaning yana bir noyob natijasi o’zbek tilida yozilgan matnning imlosini tekshirish imkoniyatini yaratuvchi vositadir. Hozirgi kunda matn tahrirchi, xat-xabar va chat kabi dasturlarda bunday imkoiyat allaqachon mavjud. Bu qulaylikni yaratuvchi o’zbekcha lug’atda 30000 dan ziyod so’z bor.


Loyihadagi hamma ish bo’sh vaqtda, beminnat va ixtiyoriy ravishda bajariladi.Ayni paytda loyiha homiyga ega emas, hamma harajatlar shaxsiy cho’ntakdan qoplanmoqda. Loyihaning hamma natijalari GPL litsenziya asoslarida tarqatiladi. ularni loyihaning veb-saytidan yoki ular qo’llanilayotgan turli joydan yozib olish mumkin.


Buning hammasi bir-ikkita «g’alati» kishilar tomonidan huzur olish uchun qilinayotganiga qaramasdan loyiha katta potensialga egaligini inkor qilib bo’lmaydi. Hmmaga ma’lum, axborot texnologiyalar sohasida ishlayotgan mutaxassislar rusiyzabondir, chunki Respublikada zamon andozalariga to’g’ri keladigan texnika bo’yicha kitob qo’llanmalar yetishmaydi. Kompyuterning muloqot tili ham rus tili. Har yili ruszabonlar yoki rus tilini biladiganlar kamayib boryapti. Ertaga bizning o’rnimizga keladigan yoshlarning aksariyat qismi rus tilini umuman bilmaydi. Agar bu sohada hech narsa o’zgarmasa, O’zbekiston katta muammoga, ya’ni kompyuter qo’llangan sohalarda malakali mutaxassis yetishmovchiligiga uchraydi. Kelajakni kompyutersiz tasavvur qilib bo’lmaydi. Oddiy qilib aytadigan bo’lsak, Vasya amakining oldiga yugurish kerak bo’ladi.


Buning oldini olish uchun, balki Linuksni o’zbekchaga tarjima qilib uni o’quv tizimida qo’llab milliy mutaxassislarni tayyorlash arziydi? Balki, millionlab mablag’ni Rossiyadan kompyuter haqida kitob va jurnallarga sarflagandan ko’ra ularni o’zimizda o’zbek tilida chiqarish arziydi? Balki o’shanda Vasya amakining oldiga borish kerak bo’lmaydi? Menga qolsa, beparvo o’tirgandan ko’ra Vasya amakining oldiga borishni afzal ko’raman.


Linuksning falsafasi juda oddiy — kompyuter dasturlari erkin bo’lishi kerak. Biz yashayotgan dunyoda jamiyat ravnaqi uchun kompyuter dasturlari ham inson kabi erkin bo’lishi shart. Linuks o’ziga xos revolyutsiyadir (o’zgarish). O’zgarishni o’zingizdan boshlang. Linuksni o’rnating…





Download 219 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4   5   6   7   8




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish