Linux at bilan ishlash va Tizim xavfsizligi !

fayl,katalog,dastur yoki foydalanuvchi Huquqini o'zgartirish yoki u ustida ishlash un ishlatiladigan buyruqlar:

chmod - huquqni o'zgartirish umask - huquqni maskalash chown - boshliqni o'zgartirish chgrp - guruhni o'zgartiris

hXuquqlar tipi

r - Read ya'ni o'qish

W - Write ya'ni yozish

X - Execute ya'ni foydalanish huquqi

huquni raqamlar bilan ko'rinishi :

660 rw-rw

744 rwxr--r--

oddiy foydalanuvchi faqat o'zi uchun n ajratilgan katalog yoki faylga huquq berishi mumkin superadministrator barchasiga huquq berishi mumkin chmod [-R] [ options ] ( huquq ) masalan : chmod -R -s rw o'zgarishsiz holatdagi huquqlar holati : kataloglar un 777 - RWX Fayllar un 666

POSIX ACL - bu, tizimda aniq bir foydalanuvchiga huquq berish imkonini beradi !

masalan : getfacl -a /root/ - root katalogi huquqi va qaysi foydalanuvchiga tegishli ekanligi va qaysi guruhda ekanini ko'rish mumkin , bundan tashqari foydalanuvchi va guruh huquqini xam .

SETFACL - buyruq ACL ni ko'rsatilgan faylga o'chirish yoki o'rnatish un ishlatiladi . masalan: setfacl -a /root/....

-x ACL ni o'chirish un

-m o'zgartirish yoki o'chirish imkonini beradi masalan ; setfacl -m u: admin2:rw file

admin2 foydalanuvchi un o'qish va yozish huquqi berildi . setfacl -m g:users:r file

faqat o'qish huquqi user guruhi un beriladi :

Prosseslar ya'ni activ dasturlar yoki bajarilayotgan buyruqni ko'rish :

har bir prosses uchun PID beriladi ya’ni process ID prosses tugagach PID bo’shatiladi tizimdagi 1- prosses bu init PID 1 prossesni ko’rish PS

PS -a barcha prossesni ko’rish (terminal bn birga)

PS -x terminaldan tashqari prossesni ko’rish PS -e tizimdagi barcha prossesni ko’rish ps -u user - foydalanuvchi prossesini ko’rish prosseslar bir biri bilan SIGNAL yordamida habarlashishi mumkin , signal bu raqam huddi aniq bir dastur yoki buyruq kabi ,

prossesga signal yuborish un kill buyrug'idan foydalanamiz

•

masalan: kill -signal PID

kill -l barcha signallarni ko’rish un ishlatiladi kill -l raqam 12.23.33.55

Tizim sozlanmalari fayli :

/etc/hosts - kompyuter va foydalanuvchi IP adresi saqlanadigan joy

/etc/resolv.conf - DNS ya’ni domain name serve sozlamalari joylashgan fayl

Tizim ishga tushishi uchunn quyidagi bosqichlardan o'tishi kerak :