Lim vazirligi toshkent moliya instituti

3.Kredit, lizing va faktoring operatsiyalari hisobi

“ATB Mikrokreditbank ” amaliyot boshqarmasining xalqaro moliya bozorlaridagi yuqori obro’yining isboti sifatida uning yirik xalqaro banklar tomonidan taqdirlanganligini ko’rsatish mumkin. “ATB Mikrokreditbank ” 2010 yilda AQSHning Citibank N.A. banki tomonidan “AQSH dollarida amalga oshirilgan to’lovlarning yuqoti sifati uchun”, 2012 yilda “Uzoq muddatli hamkorlik uchun” hamda Commerzbank AG (Germaniya) bankining  “2013 yilda hujjatli operatisyalar yo’nalishidagi yuksak hamkorlik uchun” mukofotlari bilan taqdirlangan.

“ATB Mikrokreditbank ” amaliyot boshqarmasining aksionerlik kapitali davlat ulushi bilan shakllantitilgan bo’lib, mamlakat iqtisodiyotining bazaviy tarmoqlari korporativ sektorini moliyaviy qo’lla-quvvatlashda muhim o’rin egallaydi hamda kreditorlar, depozitorlar va investorlar oldidagi majburiyatlarini o’z vaqtida, to’liq bajarishda yuqori salohiyatga ega.

Amalga oshirilayotgan islohotlar natijasida bank tizimida xizmatlar ko’rsatishning bozor mexanizmlari joriy etilmoqda, ularning turlari kengaymoqda, tadbirkorlar va aholi uchun moliyaviy ochiqlik oshib bormoqda. 

Bozor munosabatlarining chuqurlashuvi va iqtisodiyotning modernizatsiyalashuvi, shuningdek bank va uning mijozlarini iqtisodiy manfaatdorligi banklarning xizmat turlari va operatsiyalari sonining doimiy ravishda ortib borishiga turtki bo’lmoqda. Banklarning noa’nanaviy operatsiyalari shunday operatsiyalardan hisoblanib, ularning tarkibiga quyidagilar kiradi:

• 
  lizing;
  
• 
  faktoring
  

Banklarda lizing operatsiyalari lizing beruvchi, lizingni oluvchi va vositalarni sotuvchilar o’rtasida tuzilgan shartnoma asosida amalga oshiriladi. Lizing oluvchi lizing shartnomasini tuzish uchun uning asosiy depozit hisobvarag’iga xizmat ko’rsatayotgan bankka quyidagi hujjatlarni taqdim etishi lozim:

• 
  lizing buyurtmasi;
  
• 
  lizing ob’ektining texnik-iqtisodiy ko’rsatkichlari va uning sotuvchisi to’g’risidagi ma’lumotnoma;
  
• 
  lizingning butun davrini ichiga olgan pul oqimi tahlili ko’rsatilgan biznes reja;
  
• 
  oxirgi hisobot sanasiga tuman (shahar) davlat soliq inspektsiya tomonidan qabul qilingan buxgalterlik balansi (1-shakl), moliyaviy natijalari haqida hisobot (2-shakl), muddati o’tgan debitorlik va kreditorlik qarzdorlik haqidagi ma’lumotnoma (2a-shakl), 90 kundan ortiq muddatdagi qarzdorlikni solishtirish dalolatnomalari.
  

Lizing foiz stavkalari miqdori lizing oluvchi va lizing beruvchi bank o’rtasidagi o’zaro kelishuvga ko’ra lizing shartnomasida belgilanadi.

O’zbekiston Respublikasining “Lizing to’g’risida”gi qonuniga muvofiq, lizing shartnomasi quyidagi shartlardan biriga javob berishi kerak:

1. 
   lizing shartnomasining muddati tugagach, lizing ob’ekti lizing oluvchining mulki bo’lib o’tsa;
   

2. 
   lizing shartnomasining muddati lizing ob’ekti xizmat muddatining 80 foizidan ortiq bo’lsa yoki lizing ob’ektining lizing shartnomasi tugaganidan keyingi qoldiq qiymati uning boshlang’ich qiymatining 20 foizidan kam bo’lsa;
   
3. 
   lizing shartnomasining muddati tugagach, lizing oluvchi lizing ob’ektini uning bozor qiymatidan past narxda sotib olish huquqiga ega bo’lsa, bunda ana shu huquqni amalga oshirish kunidagi lizing ob’ekti qiymati asos bo’ladi;
   
4. 
   lizing shartnomasi amal qiladigan davr uchun lizing to’lovlarining umumiy summasi lizing ob’ekti qiymatining 90 foizidan ortiq bo’lsa.
   

Lizing beruvchi bank lizing ob’ekti uchun to’lovlarni sotuvchiga oldindan to’lab berilganda quyidagi buxgalteriya yozuvini amalga oshiradi:

Debet 19909–“Tovar-moddiy qimmatliklari uchun to’langan mablag’lar”

Kredit –“Bankning vakillik hisobvarag’i”

Lizing ob’ekti to’g’ridan-to’g’ri lizing oluvchiga yetkazib berilsa, lizing beruvchi bank foydalanishga qabul qilish dalolatnomasiga asosan memorial order to’ldirib, quyidagi buxgalteriya amalini bajaradi: